راهکارهای تربیتی قرآن در مواجهه با انواع فشار‌‌های روحی و روانی در چارچوب مبحث بافت‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری، زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

ازجمله ساحت‌‌های تربیتی مسائل مربوط به روان آدمی یا تنش‌‌های مربوطه و نحوه مدیریت آن است که در ضمن داستان‌‌های قرآنی و در چارچوب بافت آیات مورد توجه بوده است. در این راستا، پژوهش حاضر با رویکرد نقد و ‌تحلیل، به کاوش پیرامون انواع فشارهای روانی در داستان‌های موجود در دو سوره یوسف و کهف پرداخته است. نتایج نشان داد که برای مقابله با فشارهای روحی- روانی، نیازمند حمایت‌‌های فردی- اجتماعی هستیم و با این مهم می‌‌توان از حجم فشار روانی کاست. طبیعی است که هر تنش روحی، واکنش‌‌هایی را نیز می‌‌طلبد. با این وجود نقش پدر و مربی (معلم) در ابعاد فردی، و نقش مصلحان اجتماعی در بُعد اجتماعی می‌‌تواند به عنوان عناصر تربیتی در کاهش و مدیریت تنش‌‌ها و فشارهای روحی و روانی، بسیار موثر باشد. نمونه‌‌هایی از این حمایت در دو سوره کهف و یوسف معرفی شده‌اند، که این مهم در آیات مورد بحث گاه توسط پدر شخصیت اصلی گرفتار در تنش روحی و روانی (یعقوب)، گاه در قالب معلم شخصیت گرفتار در تنش روحی- روانی (عبد صالح) شکل می‌‌گیرد، و گاه به شکل مقابله در امور اعتقادی و کلان جامعه بروز می‌‌کند، که نمود عینی و تربیتی آن را در داستان مصلحان دینی (اصحاب غار و برخورد آنان با حاکم ظالم و مردمان بی‌ایمان اجتماع) می‌‌توان مشاهده کرد. حجم مدیریت هیجانات روانی موجود در سوره یوسف، بیشتر بُعد فردی را مدنظر دارد و حال آنکه کنترل و مدیریت تنش‌‌های روحی- روانی در سوره کهف، مخصوصاً در داستان جوانمردان، در راستای مدیریت هیجانات اجتماعی جلوه کرده است. بر همین اساس می‌‌توان به ترسیم و چارچوب‌سازی نقش‌‌هایی چون مصلحان دینی در باورانگاری در راستای عقاید دینی و مذهبی همت گماشت، و به ارائه اصولی برای تفهیم ویژگی‌های مصلحان و نقش مسلّط و متمرکز بودن آنها در مواجهه با انواع فشارها به صورت کاملاً کاربردی متمرکز شد و مبلغان دینی را به سلاح مقابله با تکانه‌‌ها مجهز نمود.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
ابن کثیر، عمادالدین (1966م). تفسیر ابن کثیر. لبنان: دار الاندلس، ج4.
الهیان، لیلا (1391). بررسی اهمیت بافت در پژوهش‌های ادبی. پژوهش‌‌های ادبی، شماره 36-37.
ترکاشوند، فرشید (1394). تحلیل کارکرد بافت و گفتمان عاطفی در درک متون ادبی (مطالعه موردی آثار جبران خلیل جبران). لسان مبین، 7(21)، ص23-43.
حسان، تمام (1982م). اللغة العربیة معناها و مبناها. القاهرة: الهیئة المصریة للکتاب.
رستمیان، مرضیه؛ طباطبایی، سید کاظم (1390). بررسی تطبیقی بافت موقعیت (برون‌زبانی) از دیدگاه فرث، هایمز و لوئیس با سیاق حالیه. پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن کریم، 2(4)، ص29-36.
رضایی، بهرعلی؛ اقبالی، عباس؛ صیادی‌نژاد، روح‌اله (1401). بررسی گفتمان موقعیت تسلیم و امید به خدا در سوره کهف براساس نظام نقش‌گرای هلیدی. زبان و ادبیات عربی، 14(29) ص، 88-108.
رضایی، بهرعلی؛ اقبالی، عباس؛ صیادی‌نژاد، روح‌اله (1402). بررسی جایگاه زبان‌شناختی بافت در سوره مبارکه کهف از دیدگاه جرجانی. پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، 2(11)، ص43-55.
سامرائی، فاضل صالح (2005م). التعبیر القرانی. عمان: دار عمار.
ستوده‌نیا، محمدرضا (1391). تاثیر بافت کلام بر ترجمه قرآن کریم. قرآن و حدیث، شماره 11، ص28-43.
صفوی، کوروش (1384). فرهنگ توصیفی معناشناسی. تهران: فرهنگ معاصر.
العموش، خلود (1388). گفتمان قرآن. ترجمه سید حسین حسینی. تهران: انتشارات سخن.
قطب، سید (1976م). فی ضلال القرآن. بیروت: دارالشروق، ج4.
کنعانی، سیدحسین (1384). سیر تحول کاربرد سیاق در تفسیر. مشکات، 24(2)، ص28-42.
هلیدی، ام ای کی؛ حسن، رقیه (1393). زبان، بافت و متن: ابعاد زبان از منظر نشانه‌شناسی اجتماعی. ترجمه محسن نوبخت. تهران: سیاهرود.