بررسی تجربیات زیسته دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان از مسائل و آسیب‌های تربیت دینی در مدارس دوره متوسطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی، گروه آموزش علوم اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تجربیات زیسته دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان از مسائل و آسیب‌های تربیت دینی در مدارس دوره متوسطه است. روش تحقیق از نوع کیفی بوده، و جامعه آماری شامل دانشجویان دانشگاه فرهنگیان امیرکبیر است. دانشجومعلمان رشته آموزش‌ علوم اجتماعی دانشگاه فرهنگیان امیرکبیر در سال ۱۴۰۱، به عنوان نمونه مورد مطالعه بوده و براساس روش نمونه‌گیری هدفمند، از بین ۳۱ نفر انتخاب شدند. تعداد نمونه‌ها براساس اصل اشباع نظری تعیین گردیدند. روش جمع‌آوری اطلاعات، مصاحبه نیمه ساختاریافته بوده و روش تحلیل اطلاعات، تحلیل مضمون است. پس از پیاده‌سازی مصاحبه‌ها، روایت‌های دانشجومعلمان کدگذاری، مقوله‌بندی و مضمون‌سازی شدند. تجربیات دانشجویان از مسائل و آسیب‌های تربیت دینی در دوره متوسطه در سه مضمون اصلی شامل مسائل مرتبط با محتوای برنامه درسی، مسائل مرتبط با معلمان، و مسائل مرتبط با ارزشیابی دسته‌بندی شدند. در مضمون اول، دانشجویان اظهار داشتند که محتوای درسی دین و زندگی، به نیازهای دوره نوجوانی نپرداخته و ارتباطی با مسائل روزمره ندارد. همچنین مطالب انتخاب شده از جذابیت برخودار نیست و اغلب مطالب درسی تکراری و خسته‌کننده بودند. در مضمون دوم دانشجویان اذعان نمودند که معلمان دینی از روش مناسبی برای تدریس کتاب درسی بهره نمی‌بردند. برخی از معلمان از مهارت‌های لازم برای تدریس برخوردار نیستند و انتقال مفاهیم به دانش‌آموزان اتفاق نمی‌افتاد. معلمان در تدریس کتاب تنها به توصیف احکام می‌پردازند و تبیین فلسفی و عقلانی مسائل دینی مورد توجه آنها نیست. در مضمون سوم، دانشجویان مورد مطالعه اظهار نمودند که آموزش‌های دینی در مدارس، تغییری در زندگی آنها ایجاد نکرده است. یادگیری این دروس صرفاً برای گرفتن نمره قبولی انجام می‌شود.

کلیدواژه‌ها


ادیب‌منش، مرزبان (1402). تبیین آسیب‌های حوزه تربیت دینی مدارس و ارائه راهبردها و راهکارهای مناسب. پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی، 4(1)، ص33-46.
امینی، محمد (1398). برنامه درسی دین و زندگی در دوره متوسطه دوم، چالش‌های موجود (واکاوی تجارب زیسته دبیران). پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 29(53)، ص5-29.
باقری، خسرو (1381). آسیب و سلامت در تربیت دینی. تربیت اسلامی، شماره 6، ص13-60.
باقری، خسرو (۱۳۸۴). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. تهران: انتشارات مدرسه.
دلاور، علی (۱۳۸۹). روش‌شناسی کیفی. راهبرد، 19(54).
دورکیم، امیل (1392). صور بنیادین حیات دینی. ترجمه باقر پرهام. تهران: انتشارات مرکز.
رحمان‌پور، محمد؛ میرشاه جعفری، ابراهیم (۱۳۹۵). آسیب‌های تربیت دینی و ارائه راهکارهای مناسب از دیدگاه صاحب‌نظران با رویکرد برنامه‌ریزی درسی. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 24(32).
ساجدی، ابوالفضل (۱۳۸۶). ابزارها و روش‌های آسیب‌زا در تعلیم و تربیت دینی دانش‌آموزان. کتاب نقد، شماره ۴۲.
سالدنا، جانی (۱۳۹۵). راهنمای کدگذاری برای پژوهشگران کیفی. ترجمه عبدالله گیویان. تهران: نشر علمی و فرهنگی.
سعیدی رضوانی، محمود؛ مهاجر، عبداله؛ قندیلی، سید جواد؛ محمدزاده قصر، اعظم (1398) بررسی و مقایسه وضع موجود و مطلوب ویژگی‌های دبیران دین و زندگی از دیدگاه دانش‌آموزان. تربیت اسلامی، 14(29)، ص75-95.
شجاعی، مسلم؛ عوض‌زاده، ابوطالب (۱۴۰۱). چالش‌های تربیت دینی با رویکرد دین‌گریزی در دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه. پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی، 2(2).
شمشیری، بابک؛ شیروانی شیری، علی؛ زارعی، لیلا (1400). آسیب‌شناسی تعلیم و تربیت دینی در دانش‌آموزان متوسطه (از دیدگاه متخصصان تعلیم و تربیت، معلمان و دانش‌آموزان). پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 29(51)، ص265-282.
شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390). مبانی تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران. تهران: پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش.
صادق‌زاده قمصری، علی‌رضا (1380). راهنمای برنامه درسی تعلیمات دینی دوره دبیرستان و پیش‌دانشگاهی در بوته نقد. تربیت اسلامی، 2(6)، ص209-242.
صالحی‌زاده، محمداسماعیل؛ محمدی، روح‌الله (۱۳۹۴). آسیب‌شناسی تربیت دینی جوانان در مسائل عبادی از دیدگاه آیات و روایات. آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، 1(1).
طالبان، محمدرضا (1401). مطالعه تطبیقی ارتباط دین و به هم پیوستگی اجتماعی در ایران. جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 9(19)، ص213-238.
فتحی واجارگاه، کوروش (1384). کالبدشکافی برنامه درسی تجربه شده (مدلی برای پژوهش در حوزه برنامه درسی، قلمرو برنامه درسی در ایران). در: ارزیابی وضع موجود و ترسیم چشم‌انداز وضع مطلوب. تهران: سمت.
کاویانی، صدیقه؛ نوروزی، رضاعلی (۱۳۹۸). آسیب‌شناسی تربیت دینی در حیطه فردی از منظر نهج‌البلاغه. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 1(42).
کشاورز، سوسن (۱۳۸۷). شاخص‌ها و آسیب‌های تربیت دینی. تربیت اسلامی، 3(6).
محمدی اصل، عباس (1396). روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی. تهران: نشر ورجاوند.
محمودی، سیروس (۱۳۹۷). آسیب‌شناسی تربیت دینی دانش‌آموزان دوره متوسطه دوم از نظر دبیران معارف اسلامی و مشاوران مدارس. رهیافت فرهنگ دینی، 1(3).
Corbin, J. & Strauss, A. (2007). Basics of qualitative research.3rd edition. London: Sage Publications.
Stirling, J. (2001). Thematic network. An analytic tool for qualitative research. Qualitative Research, 1(3), p. 385–405.