تحلیل تربیتی و معنایی استخاره منسوب به امام زین‌العابدین (ع) و کارکرد آن در آموزش غیررسمی معارف اسلامی در میان شیعیان هند

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان

10.48310/riet.2025.19901.1466

چکیده

یکی از آداب و رسوم نوشناخته در میان شیعیان هند، استفاده از استخارۀ منسوب به امام زین‌العابدین (ع) است که با روش‌های رایج استخاره تفاوت دارد. این استخاره شامل ۱۱۱ گزاره مستقل است که هر کدام با هدف هدایت فرد در تصمیم‌گیری، توصیه‌های اخلاقی، ایمانی و عملی را بیان می‌کند. پژوهش حاضر با هدف معرفی این سنت نوآورانه و خلاقانه و تحلیل تربیتی، معنایی و روان‌شناختی این متن، از روش‌های توصیفی کتابخانه‌ای وتحلیل آماری استفاده کرده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد گزاره‌ها در ده دسته معنایی طبقه‌بندی می‌شوند که بیشترین بسامد به موضوعات توکل و اعتماد به خدا (۲۵درصد)، صبر وپایداری (۱۸درصد) و نهی از عجله و دعوت به تأمل (۱۵درصد) اختصاص دارد که این موضوعات نقش محوری در ساختار معنایی متن دارند. همچنین، این گزاره‌ها پیام‌های عملکردی مشخصی را منتقل می‌کنند که در پنج نوع «اقدام»، «ترک اقدام»، «تأخیر در اقدام»، «اقدام مشروط» و «اقدام سریع» تقسیم‌بندی شده‌اند. حدود ۶۸درصد از گزاره‌ها افراد را به نوعی اقدام تشویق می‌کنند که نشانگر جهت‌گیری فعال وپویای این متن است. بررسی مأخذشناسی نیز نشان می‌دهد که ۳۶درصد از گزاره‌ها مستند به آیات قرآن، ۲۷درصد برگرفته از مضامین حدیثی و ۳۶درصد دیگر شامل توصیه‌های اخلاقی وعرفانی با محتوای الهامی است. این ترکیب معرفتی، پیوند عمیق استخاره را با سنت‌های شیعی وابعاد تربیتی آن نشان می‌دهد. در نهایت، تحلیل ساختاری این استخاره بیانگر آن است که متن به شکلی جامع به عنوان الگویی مناسب برای تربیت درونی، رشد اخلاقی، آرامش روانی و تصمیم‌سازی دینی و آموزش معارف اسلامی به مخاطبان می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 10 شهریور 1404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار