الگوی تربیت دینی در نهج البلاغه بر اساس تحلیل روانشناختی «سازوکار دفاع روانی» و کاربرد آن در اصلاح رفتارهای ناسازگار با روش داده بنیاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 14665889، تهران، ایران

10.48310/riet.2025.19037.1407

چکیده

هدف پژوهش: در این پژوهش، یکی از اساسی‌ترین بحث‌های روان‌شناسی، یعنی سازوکارهای دفاع روانی، از میان گفتگوهای شخصیت‌های مخالف و منافق در سیره اهل بیت: بالاخص دوران خلافت حضرت امیرالمؤمنین7 کشف و استخراج گردیده‌اند، تا به گونه‌ی مصداقی و مشخص الگوی بروز این موارد در نوع ویژه‌ای از عناصر روانکاوی با عنوان مکانیزم‌های دفاعی، ارائه و تشریح شود. در مرحله بعد، توجه کردن به تعارض‌ها و اضطراب‌های روحی و درمان نابسامانی‌های روانی است که یکی از مهم‌ترین آنها نحوه مواجهه، کنترل و تصحیح این رفتارهای ناسازگار توسط امام جامعه است.
مسئله اصلی پژوهش: مقاله حاضر مربوط به نگاه نهج البلاغه نسبت به کنش‌های روانی ناسازگارانه‌ی گروه‌های مختلف است تا از این رهگذر نحوه‌ی کنترل و مدیریت این رفتارها را از جانب رهبر الهی به زبان روان‌شناسی ارائه شود؛ اینکه چگونه مدل تربیت دینی نسبت به رفتارهای ناشی از دفاع روانی ناسالم در متون روایی بالاخص نهج‌البلاغه شریف، قابل ترسیم است.
رو‌ش‌شناسی پژوهش: روش تحقیق در بخش مطالعات روایی با رعایت «قواعد فهم حدیث» و در بخش تحلیل داده با استفاده از روش «داده بنیاد» است. به این ترتیب مؤلفه‌های تربیتی مستخرج از نهج‌البلاغه از طریق کدگذاری‌های باز، محوری و انتخابی؛ مقوله بندی و در نهایت الگوی آن اصطیاد شد.
یافته‌های پژوهش: با توجه به نتایج پژوهش، پنج رفتار ناسازگار با تحلیل سازوکار دفاع روانی شامل «دلیل‌تراشی، فرافکنی، والایش ساختگی، بی‌ارزش‌سازی و همه‌کارتوانی» در میان مخالفان مشاهده شد. چهار روش تصحیح رفتار ناسازگار در دو سطح 1)سلبی: عدم تلقین بهانه 2)اثباتی: آگاه سازی، رفتار دوگانه‌نما و افشاء قاطعانه صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار