شناسایی ابعاد ویژگی‌های معلم در مدیریت کلاس درس بر مبنای آیات مرتبط با مدیریت پیامبراسلام در قرآن و ارائه مدل پیشنهادی برای دانشجومعلمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی ،دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

2 استاد، فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

3 استاد، مدیریت آموزشی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

4 گروه آموزشی علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

10.48310/riet.2025.19490.1438

چکیده

هدف پژوهش حاضر، شناسایی ابعاد و ویژگی‌های معلم در مدیریت کلاس درس بر مبنای آیات مرتبط با مدیریت پیامبر اسلام(ص) در قرآن و ارائه مدل پیشنهادی برای دانشجومعلمان می‌باشد. در این پژوهش که از نوع تحقیقات کیفی است، از تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی استفاده شده است. جامعه پژوهش شامل تمامی ۶۲۳۶ آیه قرآن کریم بوده و نمونه پژوهش، آیاتی که به طور مستقیم به گفتگوی خداوند با حضرت محمد(ص) به عنوان مدیر و رهبر جامعه اسلامی می‌پردازد، به صورت نمونه‌گیری هدفمند، انتخاب شده‌اند. در مرحله بعد، با مطالعه مجدد و مکرر آیات انتخابی و بررسی تفسیر نور (بخش پیام آیات)، آیاتی که به موضوع مدیریت و به ویژه مدیریت کلاس درس مرتبط بودند، گزینش شدند. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که ویژگی‌های معلم در مدیریت کلاس براساس آموزه‌های قرآنی شامل سه بعد اصلی است: بُعد فردی، بُعد اجتماعی و بُعد رهبری. بُعد فردی به ویژگی‌های اخلاقی، رفتاری و اعتقادی معلم پرداخته و بر ضرورت پرهیز از صفات منفی تأکید دارد. بُعد اجتماعی شامل روش‌های تربیتی، روابط اجتماعی و تعاملات مثبت و منفی در محیط کلاس است که نشان‌دهنده اهمیت ایجاد فضای تعاملی و محترمانه در کلاس می‌باشد. در نهایت، بُعد رهبری به ویژگی‌های یک معلم به عنوان یک رهبر آموزشی پرداخته و وظایف او را در هدایت، الگودهی و هدایت معنوی دانش‌آموزان مشخص می‌کند. این پژوهش با ارائه مدلی برگرفته از قرآن کریم، چارچوبی ارزشمند برای معلمان فراهم کرده است تا با بهره‌گیری از آموزه‌های قرآنی، در ساحت مرتبط با ویژگی‌های
معلم در کلاس درس، به شیوه‌ای کارآمدتر و انسانی‌تر مدیریت کنند. همچنین، یافته‌ها می‌توانند مبنای سیاست‌گذاری‌های آموزشی قرار گیرند و به توسعه روش‌های تربیتی مبتنی بر تعالیم اسلامی کمک کنند.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
ایمان، محمدتقی؛ نوشادی، محمدرضا (1390). تحلیل محتوای کیفی. پژوهش، شماره 2.
حاجی‌تبار فیروزجایی، محسن (1399). مدیریت کلاس درس به عنوان مولفه‌ای از مدیریت مدرسه: پیش‌بینی عملکرد و سرزندگی تحصیلی دانش‌‏آموزان. مدیریت مدرسه، شماره ۴.
خنیفر، حسین؛ مسلمی، ناهید (۱۳۹۷). اصول و مبانی روش‌های پژوهش کیفی. تهران: نگاه دانش.
دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش (1391). برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران، مصوبه اسفند 1391. تهران: شورای عالی آموزش و پرورش، با همکاری سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
سید رضی (1386). نهج‌البلاغه حضرت امیرالمومنین(ع). ترجمه محمد دشتی. قم: فرایض.
شنبدی، ‌بهادر؛ فدوی، ‌محبوبه ‌سادات (1395). شناسایی مولفه‌های مدیریت تربیت برمبنای آموزه‌های قرآن کریم به منظور ارائه مدل مفهومی (نظریه داده‌بنیاد). مدیریت فرهنگی، 33(10).‎
عباسی، مریم (1397). جایگاه و نقش معلم در نظام تربیتی اسلام. در: دومین کنفرانس بین‌المللی روانشناسی، مشاوره، تعلیم و تربیت.
قرائتی، محسن (1374). تفسیر نور. مؤسسه راه حق، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ج7، 10.
منوچهری، عباس و همکاران(1400). رهیافت و روش در علوم سیاسی. تهران: سمت، چاپ نهم.
نادرنژاد، بهزاد؛ عبدالهی، فردین؛ باتمانی، فردین (1399). عوامل سوء رفتار دانش‌آموز در مدارس متوسطه: راهکارهایی برای مدیریت کلاس. مدیریت مدرسه، 8(2).
Adedigba, O. (2020). Influence of Teachers’ Classroom Management Style on Pupils’ Motivation for Learning and Academic Achievement in Kwara State. International Journal of Educational Methodology, 6(2), p. 471-480.
Agustin1, M. & Nuha, N. (2024). Integrasi Pendidikan Islam Dalam Pengelolaan Kelas Untuk Pembentukan Generasi Berkarakter. Jurnal Kajian Islam Dan Pendidikan, 16(1), p. 114-125.
Ahmed, N. (2024). The Role of Classroom Management in Enhancing Learners' Academic Performance: Teachers' Experiences. Department of Educational Leadership and Management, Faculty of Education, University of Johannesburg, South Africa.
Lathifah, Z., Fauziah, R. & Rusli, R. (2022). Islamic Classroom Management Model inThailand’s Primary Schools. Jurnal Kependidikan: Jurnal Hasil Penelitian dan Kajian Kepustakaan di BidangPendidikan, Pengajaran dan Pembelajaran, 8(4), p. 857-868.