فراترکیب مؤلفه‌های مدیریت اثربخش در تقویت سبک زندگی اسلامی دانش‌آموزان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه مدیریت آموزشی ، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.

2 دانشیار، گروه علوم تربیتی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

3 دانشیار ، گروه علوم تربیتی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

10.48310/riet.2025.18683.1384

چکیده

پژوهش حاضر یک پژوهش کاربردی-توسعه‌ای بوده و با هدف فراترکیب مؤلفه‌های مدیریت اثربخش در تقویت سبک زندگی اسلامی دانش‌آموزان انجام شده است. بدین منظور در بخش کیفی پس از جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی، در بازه زمانی سال 1390 تا 1403 شمسی و 2010 تا 2025 میلادی، تعداد 43 مقاله در زمینه مدیریت اثربخش و تقویت سبک زندگی اسلامی، ارزیابی گردیده و در نهایت 30 مقاله به روش هدفمند انتخاب و تحلیل شدند. جامعه مشارکت‌کنندگان جهت اولویت‌بندی مولفه‌ها شامل مدیران مدارس دوره متوسطه است که به روش هدفمند 12 نفر در این مطالعه مشارکت کردند. برای گردآوری داده‌ها از مطالعات داخلی و خارجی و پرسشنامه استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که چارچوب‌های معرفتی و ارزشی اسلام می‌تواند تأثیراتی بر رویکردهای فردی دانش‌آموزان داشته باشد. با این حال، در چارچوب اسلامی، مدیریت اثربخش باید به گونه‌ای طراحی شود که توازنی مطلوب بین آزادی‌های فردی و اصول دینی ایجاد کند. روش‌ها و اهداف آموزشی به‌ویژه در زمینه ارزشیابی آموزشی، زمانی که با توجه به ارزش‌های اسلامی تنظیم شوند، می‌توانند نقش اساسی در هدایت دانش‌آموزان به سمت یادگیری اخلاقی و ارتقاء تعامل اجتماعی بر پایه ارزش‌های اسلامی ایفا کنند. علاوه‌بر این، استفاده از روش‌های آموزشی نوین و توجه به عوامل اجتماعی-فرهنگی، محیطی آموزشی را فراهم می‌آورد که در آن دانش‌آموزان می‌توانند به‌طور مؤثر فناوری‌های روز را با آموزه‌های اسلامی ترکیب کنند. در نهایت، بهره‌گیری از اعتقادات مذهبی و سبک زندگی ایرانی-اسلامی، در کنار مدیریت اثربخش، می‌تواند دانش‌آموزان را به تحقق آرمان‌های اخلاقی و دینی سوق دهد.

کلیدواژه‌ها


اژدری، فاطمه؛ تابع ‌بردبار، فریبا؛ اسلمی، الهام (1403). نقش پیش‌بینی‌کنندگی سبک زندگی اسلامی در خودکارآمدی و بزهکاری نوجوانان. روانشناسی و علوم تربیتی در هزاره سوم، 8(31)، ص108-121.
امامی نجف‌آبادی، اکرم سادات؛ سعادتمند‌، زهره؛ براتعلی، مریم (1402). سنتزپژوهی مولفه‌های اعتقادی و اخلاقی
سبک زندگی ایرانی- اسلامی برای آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران. توسعه آموزش جندی شاپور، شماره 2،
ص90-109.                                                        https://doi.org/10.22118/edc.2022.344306.2094
باقری، سعید؛ همتی عفیف‌،علی؛ نادری نسب،مهدی. (1399). آزمون الگوی علی سبک زندگی ایرانی- اسلامی بر سلامت جسمی و روانی دانش آموزان مدارس دخترانه. مدیریت مدرسه، شماره 3، ص419-438.
بدری ‌قره‌قشلاقی، جعفرصادق؛ مهاجران، بهناز؛ حسنی، محمد (1402). طراحی مدل معادلات ساختاری رهبری عاطفی مدیران مدارس متوسطه استان آذربایجان غربی. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 12(4)، ص213-236.
https://doi.org/10.48310/pma.2023.3450
پیرانی، زهرا؛ بیگی، فاطمه؛ عودی، فاطمه؛ فدایی، مرضیه (1403). نقش سبک زندگی در پیشرفت و موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان. در: تهران: چهاردهمین کنفرانس علوم تربیتی و سبک زندگی.
جامه بزرگی، مریم؛ بهشتی، سعید (1394). بررسی برنامه ‎درسی پنهان متأثر از سبک زندگی لیبرالیستی در شاخص اوقات فراغت در مدارس متوسطه و تقابل آن با سبک زندگی اسلامی. ارزش‌شناسی در آموزش (فلسفه تعلیم و تربیت سابق)، شماره 1، ص41-63.
جاودان‌، موسی؛ پورداد خدایی، نسیبه؛ فروزانفر، عبدالله (1402). رابطه آینده‌نگری، خودمهارگری و سبک زندگی اسلامی با هویت دینی نوجوانان. سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، شماره 1، ص58-67.
جاوید، ژیلا (1403). بررسی و تحلیل کتب درسی ادبیات فارسی دوره دوم متوسطه با رویکرد مولفه‌های سبک زندگی اسلامی و غربی. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت، 7(74)، ص58-69.
حکمت آرا‌، محمدکریم؛ پیروزمند، علیرضا؛ کلاکی، حسن (1402). آسیب‌شناسی سبک زندگی و تحلیل جایگاه نهاد خانواده در تقویت فرهنگ اسلامی با تاکید بر بیانات مقام معظم رهبری. بصیرت و تربیت اسلامی، شماره 64،
ص65-95.
حمیدی، اشرف؛ نفیسی، شادی؛ احتشامی‌نیا، محسن (1402). الگوی ایجاد نگرش مثبت به سبک زندگی ایمانی در دانش‌آموزان دورۀ متوسطه اول. علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 11(22)، ص51-80.
https://doi.org/10.30497/esi.2024.245441.1701
حیدریانی، لیلا؛ قدم‌پور، عزت‌الله؛ عباسی، محمد (1401). رابطه علّی جو مدرسه و رفتارهای تسهیل‌کننده سبک زندگی تحصیلی سلامت‌محور با میانجی درگیری تحصیلی در دانش‌آموزان. رویش روان‌شناسی، 11(70)، ص92-102.
https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.2383353.1401.11.1.9.6
خسروی، ملیحه؛ صائمی‌، حسن؛ حسینائی، علی؛ بیانی، علی اصغر (1400). مدیریت درسی سبک زندگی سلامت- محور در مدارس متوسطه. مدیریت مدرسه، شماره 2، ص99-134.
داوری، ریحانه؛ اولادیان، معصومه؛ ایمانی، محمدنقی (1402). طراحی مدل توسعه رهبری معنوی مدیران مدارس متوسطه دوم آموزش‎وپرورش شهر تهران. تدریس‌پژوهی، 11(1)، ص21-1. https://doi.org/10.22034/trj.2023.62692
رحمانی، اسماعیل؛ قنبری، سیروس (1403). اثر رهبری سمّی مدیران بر ایجاد ترومای سازمانی: نقش واسطه‌ای بدبینی سازمانی در دبیران مدارس متوسطه اول و دوم. دست‌آوردهای روان‌شناختی، 31(1)، ص231-252.
https://doi.org/10.22055/psy.2022.42048.2912
رحمانی، سحر (1403). تاثیر مدیریت اثربخش بر تقویت فرهنگ یادگیری در مدارس ابتدایی. در: اولین همایش بین‌المللی آموزش و پرورش با رویکرد مدارس هوشمند، معلمان خلاق و دانش‌آموزان متفکر در افق ۱۴۰۴.
زارعی، فاطمه؛ قلتاش‌، عباس؛ ماشین چی، علی‌اصغر (1402). طراحی و اعتباربخشی الگوی برنامه درسی سبک زندگی ایرانی اسلامی دوره متوسطه نظام آموزشی کشور. سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، شماره 1، ص117-129.
زین‌الدینی، زهرا؛ منظری توکلی، حمدالله؛ منظری توکلی، علیرضا؛ عسکری، فهیمه (1400). اثربخشی سازگاری با مدرسه بر موفقیت تحصیلی در دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه: نقش حلقوی سبک زندگی اسلامی و سبک زندگی غربی. مطالعات روانشناسی تربیتی، شماره 42.
ساعت‌چیان، وحید؛ محمودی، احمد؛ عزیزی، بهادر؛ امیری‌پریان، سارا (1402). بررسی نقش نحوه‌ گذران اوقات فراغت ورزشی در سبک زندگی اسلامی دانش آموزان دختر. پژوهش در دین و سلامت، 9(1)، ص33-49.
https://doi.org/10.22037/jrrh.v9i1.34228
سعادت بناب، حبیب؛ عصمتی، علویه (1397). توجه به کانون خانواده و تقویت ارتباط خانواده با مدرسه بر پایه سبک زندگی اسلامی و ایرانی. در: پنجمین همایش ملی پژوهش‌های نوین در حوزه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی ایران (با رویکرد فرهنگ مشارکتی).
شریفی، عنایت‌الله؛ فاضل‌نیا، محمد؛ خوانین‌زاده، محمدحسین (1395). جایگاه و آثار باور به خدا در سبک زندگی خانوادگی از منظر قرآن و روایات. پژوهشنامه معارف قرآنی، 7(25)، ص7-32.
https://doi.org/10.22054/rjqk.2016.7083
عسکری، فهیمه؛ منظری‌توکلی، علی؛ منظری‌توکلی، حمدالله؛ زین‌الدینی، زهرا (1400). اثربخشی سازگاری با مدرسه بر موفقیت تحصیلی در دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه: نقش حلقوی سبک زندگی اسلامی و سبک زندگی غربی. مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 17(42)، ص212-243.                   https://doi.org/10.22111/jeps.2021.6423
غلامی آقامحلی، زینب (1403). ویژگی‌های اساسی مدیران آموزشی اثربخش بر امورات آموزشی و تربیتی مدارس. در: میناب: ششمین همایش ملی پژوهش‌های حرفه‌ای در روانشناسی و مشاوره با رویکرد از نگاه معلم.
قهرمانی، علی (1400). آشنایی با مبانی و مولفه‌های سبک زندگی اسلامی. قم: نشر المصطفی.
کاویانی‌آرانی، محمد (1400). سبک زندگی اسلامی با رویکرد تجویزی. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کرامتی میسره (1403). بهداشت روان و سبک زندگی سالم با رویکرد دینی و اسلامی. سلامت روان در مدرسه، 2(1)،
ص1-8.                                                  https://doi.org/10.22034/jmhs.2024.451418.1022
معصومی‌نژاد، رضا؛ علیلو، اسما؛ بابازاده ‌سیلابی، نسرین (1403). بررسی ماهیت تربیت اخلاقی با سبک زندگی اسلامی دانش‌آموزان: تحلیل محتوای برنامه درسی دین و زندگی دوره دوم متوسطه. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت، 32(62)، ص45-76.
نجفی، حسن؛ جعفری هرندی، رضا؛ سبحانی‌نژاد، مهدی (1394). تحلیل محتوای کتاب‌های دین و زندگی دوره متوسطه از لحاظ میزان توجه به مباحث سبک زندگی اسلامی مبتنی بر سوره مبارکه حجرات. اندیشه‌های نوین تربیتی‌‌، 11(41)، ص79-101.                                                     https://doi.org/10.22051/jontoe.2015.391
نجفی، حسن؛ ملکی، حسن (1395). راهکارهای نهادینه‌سازی اثربخش سبک زندگی اسلامی در مدارس دوره متوسطه. مطالعات اسلام و روانشناسی، 10(18)، ص27-54.
هدایت‌ فسندوز، علی؛ ابراهیمی، کاظم؛ ایمانی ‌حسنلویی‌، مهدی (1402). سنتزپژوهی مقالات علمی سبک زندگی اسلامی در مطالعات ایران. اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 15(30)، ص75-89.
یزدانی، فریدون (1401). ارزیابی میزان موفقیت اجرای طرح آموزش آداب و مهارت‎های زندگی اسلامی (طرح کرامت) در مدارس ابتدایی. تربیت اسلامی، شماره 39، ص113-136.
Abdinur, A.Y. (2022). Role of islamic integrated schools in the enhancement of education in garissa municipality of garissa county, kenya. Doctoral dissertation. Pwani University.
Alamovich, K.A., Sharofitdinovna, N.P. & Dilovarovna, B.J. (2024). Analysis of a healthy lifestyle among students. Web of Medicine: Journal of Medicine, Practice and Nursing, 2(4), p. 30-33. 
https://doi.org/10.1007/s13755-019-0068-2
Ayuningsih, W., Syafaruddin, S. & Amiruddin, M.S. (2020). Implementation of Islamic Education Curriculum Development in Al-Ulum Islamic School Medan. Budapest International Research and Critics in Linguistics and Education (BirLE) Journal, 3(2), p.1033-1044.
Boykin, B., McBrayer, J.S., Pannell, S., Cleveland, R.E., Miller, S.B. & Carney, M.J. (2024). Closing the Gap: The Relationship Between School Climate and Student Achievement in the Middle School Sector. School Leadership Review, 18(2), p. 4-16.
Chuanchen, C. & Zaini, A.W. (2023). Cultivating Cultural Synergy: Unifying Boarding Schools, Local Wisdom, and Authentic Islamic Values for the Enhancement of Islamic Identity. Managere: Indonesian Journal of Educational Management, 5(2), p.187-197.
Guna, B.W.K. & Yuwantiningrum, S.E. (2024). Building Morality and Ethics Through Islamic Religious Education In Schools. IJGIE (International Journal of Graduate of Islamic Education), 5(1), p. 14-24.
Hernandez, C.S. (2025). Sedentary Lifestyle and Its Influence on Motor Skills in Basic General Education Students. MENTOR: Revista de Investigación Educativa y Deportiva, 4(10), p. 3-14.
Idris, M. (2023). The Role of Character Development in Islamic Religious Education: An Islamic Values-Based Approach at one of the MAN Schools in South Sulawesi. West Science Interdisciplinary Studies, 1(08), p. 640-648.
Jamilah, S. (2021). Moderate islamic education to enhance nationalism among Indonesian Islamic student organizations in the era of society 5.0. Journal of Social Studies Education Research, 12(3), p. 79-100.
Kabir, M., Kabir, M.R. & Islam, R.S. (2024). Islamic Lifestyle Applications: Meeting the Spiritual Needs of Modern Muslims. arXiv preprint arXiv:2402.02061. https://doi.org/10.48550/arXiv.2402.02061
Lipscombe, K., Tindall-Ford, S. & Lamanna, J. (2023). School middle leadership: A systematic review. Educational Management Administration & Leadership, 51(2), p. 270-288.         
https://doi.org/10.1177/1741143220983328
Mau, F.A. (2024). Integrating Character Education in Al-Syifa Islamic Boarding Schools: A Case Study Approach. Edu Spectrum: Journal of Multidimensional Education, 1(1), p. 01-14.     
https://doi.org/10.70063/eduspectrum.v1i1.30
Mokodenseho, S., Mokoagow, H., Pobela, P.R., Kobandaha, C.P. & Sabir, R. (2024). Analysis of the Effectiveness of the Use of Tafsir in Islamic Religious Education on the Achievement of Character Education of Junior High School Students in Central Java. The Eastasouth Journal of Learning and Educations, 2(01), p. 1-11.
Sandelowski, M. & Barroso, J. (2006). Handbook for synthesizing qualitative research. springer publishing company.
Syakur, M. & Rohman, A. (2024, June). Enhancing learning environments: the importance of moderation in islamic schools. In Proceeding International Conference on Islam and Education (ICONIE), 3(1),
p. 1543-1553.
Zhao, J., Wang, X., Xu, S., Yan, W. & Hao, M. (2024). The influence of lifestyle habits on levels of depression among rural middle school students in Northeastern China. Frontiers in public health, 12(1), p. 433-445. https://doi.org/10.3389/fpubh.2024.1293445