طبقه‌بندی تربیت‌های آسیب‌زا، مبتنی بر نظریه انسان کامل شهید مطهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه فرهنگ و تربیت، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

10.48310/riet.2024.15931.1233

چکیده

از اصلی‌ترین نیازهای هر تمدن، تربیت انسان است و هر نظام تربیتی نیازمند نظریه است. نظریه‌های تربیتی نیز بر مبنای نگاه‌های فلسفی مشخصی شکل می‌گیرند و مبتنی بر آن مبانی فلسفی، اندیشه‌ها و الگوهای تربیت دیگر را نفی می‌کند. در این راستا، پژوهش حاضر درصدد است با توجه به جایگاه مهم شهید مطهری در نظریه‌پردازی اسلامی معاصر، به این پرسش پاسخ دهد که در مسیر تربیت انسان کامل، تربیت‌های نادرست و آسیب‌زا چه نوع تربیت‌هایی هستند و چگونه می‌توان آن‌ها را طبقه‌بندی نمود؟ برای این منظور، همه آثار شهید مطهری با روش تحلیلی کیفی مورد بررسی قرار گرفتند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در فرایند تربیت انسان کامل چهار نوع تربیت آسیب‌زا ممکن است رخ دهد: تربیت غیرانسانی که راهی غیر از تربیت در مسیر فطرت را در پیش می‌گیرد و انسان تربیت شده به‌جای تطابق با خلقت خود با خواسته‌های مربی همسانی دارد؛ تربیت انسان ناتمام در مقابل تربیت همه‌جانبه که فقط به بخشی از ابعاد وجودی انسان توجه می‌کند؛ تربیت ناسالم در مقابل تربیت متوازن که در نهایت شخصیتی کاریکاتوری را به ارمغان خواهد آورد، و در نهایت تربیت ناکامل در مقابل تربیت کامل که ثمره آن تربیت ماکتی از انسان بوده که از طی مسیر کمال بازمانده است.

کلیدواژه‌ها


آذربایجانی، مسعود (1375). انسان کامل (مطلوب) از دیدگاه اسلام و روانشناسی. نور، شماره 9.
ادیبی، حسین (1356). زمینه انسان‌شناسی. تهران: لوح.
جرجانی، علی‌بن محمد؛ ابن عربی، محمدبن علی (1370). التعریفات. تهران: ناصرخسرو، ج1.
جوادی آملی، عبدالله (1385). هدایت در قرآن. قم: اسراء.
دلبری، سید محمد (1390). آسیب‌شناسی تربیت دینی از دیدگاه شهید بهشتی. زمانه، شماره 62.
رامشت، شهرام؛ صداقت‌زاده، میثم (1401). بررسی شخصیت‌های حاصل از عدم شکل‌گیری صحیح چرخه ظاهر و باطن در تربیت دینی براساس اندیشه شهید مطهری. نظریه و عمل در تربیت معلمان، 8(14).
رامشت، شهرام؛ صداقت‌زاده، میثم (1402). واکاوی معنای تربیت براساس خوانش شهید مطهری از نظریه فطرت. تربیت اسلامی، 18(46).
رایکمن، ریچارد (1393). نظریه‌های شخصیت. تهران: ارسباران.
زینتی، علی (1389). انسان کامل از دیدگاه روانشناسی و صدرالمتألهین. معرفت، شماره 38.
فیست، جس؛ گریگوری، جی (1390). نظریه‌های شخصیت. ترجمه سیدیحیی محمدی. تهران: روان.
کاویانی، دیقه؛ نوروزی، رضاعلی (1397)، آسیب‌شناسی تربیت دینی در حیطه خانوادگی از منظر نهج‌البلاغه. معرفت، شماره 254.
مزلو، آبراهام (1367). روانشناسی شخصیت سالم. ترجمه شیوا رویگریان. تهران: هدف.
مطهری، مرتضی (1376). مجموعه آثار استاد شهید مطهری. تهران: صدرا، ج21-24، 27، 6-7، 15-16، 21، 1-3، 13، 4، 26، 19، 8، 29.
مطهری، مرتضی (1378). یادداشت‌های استاد مطهری. تهران: صدرا، ج1.
مطهری، مرتضی (1398). فطرت در قرآن. تهران: صدرا.
نسفی، عزیزالدین (1384). انسان کامل. تهران: طهوری.
نصری، عبدالله (1371). سیمای انسان کامل از دیدگاه مکاتب. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
Allport, G. (1955). Basic Considerations For Psychology of Personality.YateUnivercity Press.
Jung, C.G. (1961). Two Essays on Analytical Psychology. New Yourk, Meridian.