گونه‌شناسی و مدل‌یابی عناصر مادی و طبیعی در قرآن کریم و دلالت‌های آموزشی- تربیتی آن برای دروس تخصصی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، شناخت گونه‌های عناصر طبیعی مطرح در دروس تخصصی از منظر قرآن، جهت استخراج مدل توصیفی آن‌ها و دریافت دلالت‌های مرتبط آموزشی- تربیتی برای دروس تخصصی می‌باشد. تحقیق حاضر با توجه به چندوجهی بودن آن، ترکیبی از روش‌های کیفی جمع‌آوری، تحلیل و کدگذاری داده‌ها را به‌کار گرفته است. تحلیل و کدگذاری داده‌ها به شیوه استراتژی داده‌بنیاد با نرم‌افزار MAXQDA انجام شد و در سه بخش کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی و روش استنتاج از مبانی در بخش دلالت‌های آموزشی- تربیتی برای دروس تخصصی شکل گرفت. ابتدا خوانشی کامل از آیات قرآن انجام شد و سپس داده‌های مستخرج مربوط به موضوع را کدگذاری، دسته‌بندی و گونه‌شناسی نموده و مدل نهایی استخراج ‌شده جهت استنباط دلالت‌های آموزشی- تربیتی مورد استناد قرار گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که 198 کد باز در رابطه با عناصر طبیعی در آیات قرآن وجود دارد که در قالب چهار کد انتخابی جماد، نبات، انسان و حیوان دسته‌بندی شده‌اند. چهار دسته فوق در مرحله بعد به سیزده کد محوری تقسیم شده‌اند. سپس این داده‌ها در دو بخش تحلیل شده و شش اصل «معرفت‌شناسی علمی از دریچه دین»، اصل «سبک‌شناسی و نقدشناسی علمی متون تخصصی»، اصل «فرارَوی از نظم به ناظم»، اصل «یقین به الله و صفات او»، اصل «اثبات حقانیت» و اصل «الگو و آیت قرار دادن طبیعت» برای دروس تخصصی استخراج گردید.

کلیدواژه‌ها


آبزن، امین؛ حافظی، شهرام؛ غلامی، عبدالخالق (1401). طراحی و اعتبارسنجی الگوی مرشدیت سازمانی در سیستم آموزش عالی. انجمن علوم مدیریت ایران، 17(66)، ص95-122.
امیری، احمد (1387). پدیده‌های طبیعی در قرآن و کاربرد شناخت آن در تفسیر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه امام صادق(ع).
حسنی، محمد؛ صادق‌زاده قمصری، علیرضا (1400). تبیین فلسفه تربیت رسمی و عمومی (تربیت مدرسه‌ای) در جمهوری اسلامی ایران. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
دوان پی، شولتز؛ سیدنی الن، شولتز (1389). نظریه‌های شخصیت. ترجمه یحیی سیدمحمدی. تهران: ویرایش.
رنجبر، عباس و همکاران (1400). واکاوی و بررسی طبیعت از دیدگاه قرآن کریم. در: مشهد: دومین کنفرانس بین‌المللی علم اطلاعات جغرافیایی، بنیادها و کاربردهای بین رشته‌ای.
طباطبایى، سید محمدحسین (1417ق). المیزان فى تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج20، 17.
طهرانی، بهاره و همکاران (1396). گونه‌شناسی آیات علمی قرآن و مبانی استنباط گزاره‌های علمی از آن‌ها. آموزه‌های قرآنی، شماره 26، ص105-130.
عابدی، حیدرعلی (1389). کاربرد روش تحقیق پدیده‌‌شناسی در علوم بالینی. راهبرد، 19(54)، ص254-207.
غفارنیا، فاطمه؛ بنی‌اسدی، رضا (1402). ستارگان در قرآن. در: تهران: دهمین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های دینی، علوم اسلامی، فقه و حقوق در ایران و جهان اسلام.
قائدی، کامران؛ اسکندری بروجنی، زهرا؛ خداشناس، شعبان (1402). بررسی تطبیقی مراحل امبریوژنز تکامل جنین از دیدگاه قرآن و علم جنین‌شناسی. پژوهش‌های جانوری، 36(2)، ص62-69.
لطیفی، میثم (1397). روش‌شناسی گونه‌شناسی: رهنمونی بر نظریه‌پردازی در دانش مدیریت. مطالعات مدیریت دولتی ایران، 1(2)، ص25-52.
مجلسی، محمداسمائیل؛ زینلی‌پور، فاطمه (1400). علوم و فرآورده‌های گیاهی در قرآن. در: ساری: همایش ملی پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن و انگاره‌های علوم زیستی.
مهرابی، معصومه؛ نظربیگی، مریم؛ امرائی، ایوب (1401). بازنمایی عناصر طبیعت در قرآن کریم از دیدگاه زبانشناسی زیست‌محیطی. تحقیقات علوم و حدیث، 4(56)، ص173-197.
Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ, US: Prentice-Hall, Inc.
Corbin, J. & Strauss, A. (1990). Qrounded Theory Research: Procedures, Canons, and Evaluative Criteria Qualitative Sociology. Qualitative Sociology, 13(1), p. 3-21.
Langdridge, D. (2007). Phenomenological psychology: Theory, research and method. London: Person Education Limited.
Rahman, M.T. (2011). Integrating Lessons from The Qur’an and Hadith in Teaching Molecular Biology. Revelation and Science, 1(03). https://doi.org/10.31436/revival.v1i03.41
Sriatun, S. & Sulhadi, A. (2022). Development Tools Contains Interqration of Quran Values. Advances in Social Science,145(3). https://doi.org/10.1061/(ASCE)EI.1943-5541.0000412  
Uswatun, H., Darwyan, S. & Taufiq, M. (2022). Developing Class Instruction for Linking the Quran to Biological Science. Ishlah Jurnal Pendidikan, 14(3).