تأثیر آموزش مؤلفه‌های انگیزه‌بخش دعای عرفه امام حسین(ع) بر بهداشت روانی (دانش‌آموزان متوسطه دوم مدارس رشد و شاهد منطقه 16 تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه آموزشی الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد، علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

3 گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر آموزش مؤلفه‌‌های انگیزه‌‌بخش دعای عرفه بر بهداشت روانی دانش‌‌آموزان بود. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر اجرا آمیخته (کیفی- کمّی) است. نمونه‌‌گیری با روش خوشه‌‌ای- تصادفی انجام شده و جامعه آماری در بخش کیفی بدین صورت بود که برای شناسایی مؤلفه‌‌های تربیتی و عرفانی دعای عرفه، ابتدا مبانی نظری و پیشینه تحقیق مورد مطالعه قرار گرفت، سپس عبارات پس از بهره‌‌گیری از نظرات اساتید کدگذاری شد و در بخش کمّی دانش‌‌آموزان مدارس رشد و شاهد دوره دوم متوسطه منطقه 16 شهر تهران در سال تحصیلی 1401-1400 به تعداد 1368 دانش‌‌آموز بودند که بر اساس فرمول کوکران، حجم نمونه 300 نفر برآورد شد که در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند، طرح پیش‌‌آزمون- پس‌‌آزمون با گروه کنترل انجام شد. پس از شناسایی مؤلفه‌‌ها، از پرسشنامه بهداشت روانی گلدبرگ و هیلر (1979) استفاده گردید. داده‌‌ها در پرسشنامه بهداشت روان از پایایی کافی برخوردار بود. داده‌‌های پژوهش توسط نرم‌افزارSpss  در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. مقایسه نمرات ابعاد بهداشت روان بین دو گروه با استفاده از آزمون تک‌متغیری و چندمتغیری تحلیل کوواریانس انجام شد که در نتیجه آن علائم افسردگی رتبه اول، علائم کنش اجتماعی رتبه دوم و علائم جسمانی در رتبه سوم قرار گرفتند. بنابراین، متغیر مستقل مؤلفه‌‌های دعای عرفه در حد بالایی بر بهداشت روان تاثیر گذاشته است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
احمدیان مقدم، بتول (1401). بررسی مفاهیم اجتماعی دعای عرفه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام‌نور قم.
اخوان مقدم، زهره؛ حبیب‌پور، زهرا (۱۳۹7). تحلیل محتوای دعای عرفه امام حسین(ع). رشد آموزش معارف اسلامی، شماره 107، ص99-116.
اژدر، علیرضا؛ احمدی فراز، مهدی؛ زارع، حسین؛ زمانی، مهدی (1390). بررسی جایگاه دعا در سلامت جسم و روان. تازه‌‌های روان‌‌درمانی، 2(17)، ص61-63.
انیسی، جعفر؛ سلیمی، سیدحسن؛ میرزمانی، سید محمود؛ رئیسی، فاطمه؛ نیکنام، مژگان (1386). بررسی مشکلات رفتاری نوجوان. علوم رفتاری، 1(2)، ص163-170.
ایمانی، محبوبه (۱۳۹۲). وجوه بلاغت و مضامین عرفانی دعای عرفه امام حسین(ع). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم انسانی سیستان و بلوچستان.
بذرگر، محمدحسن؛ سلیمانی سروستانی، لیلا (1392). نقش نماز در تقویت بهداشت روانی. پیوند، 11(404)، ص43-46.
بهشتی، محمد (1401). دلالت‌های تربیتی دعای عرفه در ساحت تربیت توحیدمدار با تکیه بر روش‌های تربیت اخلاقی عرفانی. رساله دکتری. گروه علوم تربیتی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ترابی، اکبر (۱۳۸۹). آموزه‌های عرفانی دعای عرفه امام حسین(ع). میقات حج، 2(3)، ص173-208.
جانسون، ریچاردآرنولد؛ ویچرن، دین‌دبلیو (1384). تحلیل آماری چندمتغیری کاربردی. دانشگاه فردوسی مشهد.
حرّ عاملی، محمد (1414ق). وسائل الشیعه. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، ج7.
خادم، حسین؛ مظفری، محمد؛ یوسفی، احمد؛ قنبری هاشم‌آبادی، بهرامعلی (1394). ارتباط سلامت معنوی با سلامت روان دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد. تاریخ پزشکی، 7(25)، ص33-50.
خلیلی، شیوا؛ بختیاری، آمنه (1387). نگرش روانشناختی به بلوغ دختران. مطالعات راهبردی زنان، 11(41)، ص197- 218.
راغب اصفهانی، حسین (1388). المفردات فی غریب القرآن. ترجمه غلامرضا خسروی حسینی. تهران: انتشارات: مرتضوی.
رحمانی فیروزجایی، مرضیه (۱۳۹۲). بررسی و تحلیل آموزه‌های اخلاقی و تربیتی و عرفانی دعای عرفه امام حسین(ع). پژوهشنامه معارف حسینی، 4(8)، ص19-54.
رحمانی، فرزانه (1393). نقش و تاثیر دعا بر سلامت جسمی و روحی انسان در دین اسلام و مسیحیت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران جنوب.
رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ جعفری، احمد (۱۳۹۵). شگفتی‌های علمی در دعای عرفه. مطالعات اسلامی، 1(5)، ص73-87.
ساجدی، ابوالفضل (1387). دین و بهداشت روان. روانشناسی تعامل با دین، 2(1)، ص55-86.
شاملو، سعید (1387). بهداشت روانی. تهران: رشد.
شاه‌نوریان، مریم (۱۴۰۰). مقایسه درون‌مایه‌های دعای عرفه امام حسین(ع) و دعای امام سجاد(ع) در ابعاد خودشناسی و راهنماشناسی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شاهد تهران.
شجاعی، محمدصادق (1388). دعا و سلامت روان. تهران: مرکز پژوهش‌‌های اسلامی صدا و سیما.
عزیزی، نعمت‌الله؛ سلیمانی، جواد (1397). مطالعه نقش جهت‌‌گیری مذهبی در سلامت روان دانش‌‌آموزان دوره متوسطه. مطالعات فقه و اصول، 1(1)، ص1-32.
علاءالدین، محمدرضا؛ علاءالدین، نجمه (۱۳۹۹). دعای عرفه و سبک زندگی اعتقادی. پژوهش در تعلیم و تربیت اسلامی، 11(66)، ص41-60.
علوی، کامران (1394). نقش دعا و زیارت در بهداشت روان. مشهد: انتشارات به‌نشر آستان قدس رضوی.
قریشی‌راد، فخرالسادات (1382). نقش مذهب و رویارویی مذهبی در بهداشت روانی. در: اولین همایش نقش دین در بهداشت روان. تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، ص12-42.
قلی‌پور، فاطمه (۱۳۹۵). انسان‌شناسی در دعای عرفه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه معارف اسلامی تهران.
کربلایی، ساره (۱۳۹۳). تحلیل دعای عرفه امام حسین(ع) براساس مبانی تربیتی در اسلام. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه الزهرا(س).
کلهری، فرشته (۱۳۹۵). بررسی آموزه‌های فلسفی، کلامی و عرفانی دعای عرفه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه معارف اسلامی ایلام.
کلینی، محمدبن یعقوب (1381). اصول کافی. ترجمه محمدباقر کمره‌‌ای. تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار. بیروت: دار إحیاء التراث العرب، ج2، 26.
محلاتی، حیدر (۱۳۹۵). بررسی تطبیقی دعای عرفه امام حسین(ع) و امام سجاد(ع). پژوهشنامه معارف حسینی، 1(1)، ص106-122.
مشکینی، علی (1370). المصباح المنیر. قم: نشر هادی.
مکرم، محمدجواد؛ بهشتی، سعید (۱۳۹۰). آیین بندگی در نظام تربیت ناب حسینی در دعای عرفه. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 19(13)، ص45-62.
نقوی، محمدتقی (1382). شرح دعای عرفه امام حسین(ع). انتشارات قائن.