بررسی عدالت تربیتی در اسناد بالادستی آموزش‌وپرورش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه آموزشی الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

عدالت یکی از مهم‌ترین محورهای حکمرانی در گام دوم انقلاب اسلامی است. اجرای عدالت امری فرایندی و دارای مؤلفه‌های مختلفی ازجمله تربیت انسان عدالت‌خواه است. از آنجایی که اساساً رسالت آموزش‌وپرورش تربیتی بوده، رویکرد عادلانه به تربیت مطابق با محور حکمرانی انقلاب اسلامی ضروری است. هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه عدالت در اسناد بالادستی آموزش‌وپرورش، با رویکرد کیفی و با روش تحلیل محتوا است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مفهوم عدالت در قالب عدل مهدوی، عدالت‌گستری جهانی، عدالت اخلاقی، آموزشی، توزیعی، اقتضایی و جنسیتی در محورهای مختلف اسناد به‌کاررفته، و عدالت تربیتی با رویکرد حقوقی مورد بررسی قرار گرفته، و زیرنظام‌های سند تحول، ارتباط معناداری با مفهوم عدالت در اهداف سند برقرار نکرده است. هرچند گرایش به عدالت امری فطری است؛ اما فهم، بینش و کنش عادلانه نیازمند آموزش و تربیت و نقشه راه اجرایی است. پیشنهاد شده است که سند تحول بنیادین با تمرکز بر تربیت انسان عدالت‌پرور مورد بازنگری قرار گیرد و برنامه جامع تربیتی در ابعاد شناختی، عاطفی و رفتاری تدوین و عملیاتی گردد. اصل عدالت می‌تواند بر همه شئون نظام تعلیم‌وتربیت تأثیرگذار باشد و در فرایندهای آن نقش مهمی ایفا کند.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
اسلامی هرندی، فاطمه؛ کریمی، فریبا؛ نادی، محمدعلی (1398). مولفه‌های عدالت آموزشی در آموزش‌وپرورش ایران. پژوهش در نظام‌های آموزشی، شماره 47، ص55-75.
بیات، قدسی؛ قاسمی، مرضیه (1398). مفهوم‌پردازی عدالت در نظام آموزشی ایران (مطالعه موردی کتاب‌های درسی پیش از دانشگاه. مجلس و راهبرد، 26(100).
خامنه‌ای، سید علی (12//2/1385). بیانات در دیدار با معلمان سراسر کشور. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3339
خامنه‌ای، سید علی (۱۳۹۷). بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی. تهران: دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری.
خامنه‌ای، سید علی (19/2/1397). بیانات در دانشگاه فرهنگیان. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=39542
خامنه‌ای، سید علی (5/4/1398). بیانات در دیدار رئیس و مسئولان قوه قضائیه. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=42925
دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش (1391). برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران، مصوبه اسفند 1391. تهران: شورای عالی آموزش و پرورش، با همکاری سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
ذکاوتی قراگزلو، علی (۱۳۹۶). عدالت تعاملی در مدرسه: روابط انسانی و اخلاق. مدیریت مدرسه، 5(2)، ص345-338.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۳۸۷). المفردات فی غریب القرآن. تهران: نشر صادق.
سامتی مرتضی؛ رنجبر، همایون؛ محسنی، فضیلت (1390). تحلیل تأثیر شاخص‌های حکمرانی خوب بر شاخص توسعه انسانی (مطالعه موردی: کشورهای جنوب شرقی آسیا). پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 1(49.
سبحانی، جعفر (۱۳۶۲). مبانی حکومت اسلامی. اصفهان: کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین علی(ع).
شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی آموزش و پرورش (1390). سند تحول بنیادین آموزش و پرورش.
شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی آموزش و پرورش (1391). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران.
صباغ کرمانی، مجید؛ باسخا، مهدی (۱۳۸۸). نقش حکمرانی خوب در بهبود کارکرد هزینه‌های دولت (مطالعه موردی: بخش بهداشت و آموزش کشورهای اسلامی). تحقیقات اقتصادی، شماره 44، ص٢٢-١.
صحبتلو، علی؛ غفاری، ابوالفضل (1400). بررسی عدالت تربیتی در نظام آموزشی کشور با استفاده از نظریۀ عدالت راولز. اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 13(25)، ص57-76.
صفار حیدری، حجّت؛ حسین‌نژاد، رزا (1393). رویکردهای عدالت آموزشی (نگاهی به جایگاه عدالت آموزشی در سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش ایران. پژوهش‌نامه مبانی تعلیم و تربیت، 4(1)، ص49-72.
طبرسی، علی بن حسن (۱۳۷۹). مشکاه الانوار. ترجمه عبدالله محمدی و مهدی هوشمند. قم: دارالثقلین، ج1.
فربد، دانیال؛ حکم‌آبادی، سید حامد (1400). عدالت، محور حکمرانی اسلامی در گام دوم انقلاب: واکاوی بایدها و واقعیت‌ها در دولت اسلامی. در: دامغان: دومین کنفرانس بین‌المللی چالش‌ها و راهکارهای نوین در مهندسی صنایع و مدیریت و حسابداری.
فوادیان دامغانی، رمضان (۱۳۸۲). سیمای عدالت در قرآن و حدیث. تهران: لوح محفوظ.
قزلسفلی، محمدتقی (1397). مؤلفه‌های حکمرانی عادلانه در چارچوب نظریۀ زیست‌جهان. سیاست متعالیه، 6(22)، ص113-130.
محمدی ری‌شهری، محمد (۱۳۶۲). میزان ‌الحکمه. قم: مکتبه الاعلام الاسلامی.
مطهری، مرتضی (۱۳۷۴). تعلیم‌وتربیت در اسلام. قم: انتشارات صدرا، چاپ بیست و ششم.
مطهری، مرتضی (۱۳۷۷). مجموعه آثار شهید مطهری. تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (۱۳۹۰). عدل الهی. تهران: انتشارات صدرا، چاپ دوم.
معین، محمد (۱۳۶۲). فرهنگ فارسی. تهران: مؤسسه امیرکبیر.
منیعی، رضا؛ سلیمانی، نادر؛ عباس‌زاده، ناصر؛ طباطبایی، سید موسی (1397). شناسایی عوامل موثر بر الگوی حکمرانی تربیتی مناسب در نظام آموزشی با استفاده از نظریه سه شاخگی. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، شماره 61.
می‌دری، احمد (1389). حکمرانی خوب، بنیان توسعه. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس.
یاری‌قلی، بهبود (۱۳۹۳). بررسی جایگاه تربیت و عدالت تربیتی در نظریه عدالت جان رالز. اندیشه‌های نوین تربیتی، 10(3)، ص167-139.