تحلیل شاخصه‌های تحقق عدالت آموزشی و تربیتی از دیدگاه مقام معظم رهبری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی، گروه آموزش علوم تجربی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

یکی از مهم‌ترین زیرمجموعه‌ها و مصادیق عدالت، بحث عدالت در نظام تعلیم و تربیت و چگونگی توزیع امکانات و فرصت‌های آموزشی است. عدالت آموزشی براساس قانون اساسی به عنوان یک فرصت، حق و نیاز همگانی به رسمیت شناخته شده، و جمهوری اسلامی ایران در حدود قانون موظف به تأمین آن است. بنابر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، عدالت زمانی در محیط‌های آموزشی برقرار می‌گردد که یادگیرندگان بتوانند به اهداف مختلف ساحت‌های تربیتی دست یابند. در این راستا، هدف پژوهش حاضر بررسی راهکارهای تحقق عدالت آموزشی در بیانات مقام معظم رهبری، با توجه به تأکید ایشان بر موضوع عدالت است. همچنین وضعیت شاخصه عدالت آموزشی پس از پیروزی انقلاب اسلامی تبیین شده است. در این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی، مضامین فراگیر و پایه شناسایی شد و پس از آن در هر مضمون فراگیر، اطلاعات آماری در جهت تبیین پیشرفت نظام موجود ارائه گردید. به طور کلی شاخصه‌های عدالت آموزشی و تربیتی از دیدگاه مقام معظم رهبری شامل 4 مضمون فراگیر و 22 مضمون پایه می‌باشد. مضامین فراگیر به دست آمده عبارتند از: در دسترس بودن فرصت‌های آموزشی برای همگان، افزایش امکانات آموزشی، توجه به استعدادها و علایق و رفع تبعیض جنسیتی. مهم‌ترین مضامین پایه نیز عبارتند از: توزیع متناسب فرصت‌های آموزشی، گسترش توزیع علم، افزایش کیفیت مدارس، تقسیم عادلانه و عاقلانه امکانات، تقویت مدارس دولتی، عدم تفاوت میان دختر و پسر در امر تحصیل، توجه به نخبگان و برنامه‌ریزی برای استعدادهای گوناگون.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
آمارفکت (1402). کمبود معلم در همه مقاطع آموزش و پرورش. قابل دسترس در:
 https://amarfact.com/analysis/lack-of-teachers
اسلامی هرندی، فاطمه؛ کریمی، فریبا؛ نادی، محمدعلی (1398). شناسایی مولفه‌های عدالت آموزشی در آموزش و پرورش ایران. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 13(47)، ص55-75.
ایرنا (1400). تعداد مدارس و تراکم جمعیتی کلاس‌های درس. قابل دسترس در:           irna.ir/xjFZc6
پیروزراهی، زینب (1400). فقر آموزشی در ایران. تهران: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
خامنه‌ای، سید علی (01/05/1392). بیانات در دیدار با شاعران. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (04/12/1377). بیانات در جلسه پرسش و پاسخ مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی. قابل دسترس در:                                             https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=7571
خامنه‌ای، سید علی (07/05/1372). بیانات در جمع مردم هشترود. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (08/06/1375). بیانات در دیدار رئیس جمهور و هیأت وزیران. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (08/08/1384). بیانات‌ در دیدار کارگزاران نظام. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (09/02/1371). بیانات در دیدار جمعی از معلمان و کارگران‌. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (09/11/1368). بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهورى اسلامى ایران. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (10/09/1389). بیانات در نخستین نشست اندیشه‌های راهبردی. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (10/11/1395). بیانات در دیدار مسئولان سازمان صداوسیما. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (11/06/1399). بیانات در ارتباط تصویری با رؤسا و مدیران آموزش و پرورش. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (12/02/1385). بیانات در دیدار معلمان سراسر کشور. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (12/02/1387). بیانات در دیدار معلمان استان فارس. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (12/02/1402). بیانات در دیدار با معلمان. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (1397). بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی. دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله العظمی خامنه‌ای.
خامنه‌ای، سید علی (15/11/1381). بیانات در دیدار مسئولان سازمان صداوسیما. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (19/02/1397). بیانات در دانشگاه فرهنگیان. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (19/08/1371). بیانات در دیدار مسئولان وزارت فرهنگ و آموزش عالى. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (19/11/1400). بیانات در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش. قابل دسترس در:                                            https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=49572
خامنه‌ای، سید علی (20/08/1385). بیانات در دیدار مردم شاهرود. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (25/02/1386). بیانات در دیدار دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (25/09/1379). بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران‌. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (27/02/1390). بیانات در دومین نشست اندیشه‌های راهبردی. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (28/06/1375). بیانات در جمع زنان شهر ارومیه‌. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (29/06/1387). خطبه‌های نماز جمعه تهران. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (30/01/1393). بیانات در دیدار جمعی از بانوان برگزیده کشور. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (30/07/1376). بیانات در دیدار جمعی از زنان. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (31/05/1385). ‌بیانات‌ در دیدار کارگزاران نظام و سفرای کشورهای اسلامی در سالروز عید مبعث. قابل دسترس در:                                        https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3348
خامنه‌ای، سید علی (31/06/1383). بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری. قابل دسترس در:
دانشگاه تربیت مدرس، جهش علمی ایران پس از انقلاب (19/7/1401). قابل دسترس در:
 https://stu.modares.ac.ir/news/news-list/news-content?newsview=18135
دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری، مرکز آمار ایران (1398). بررسی وضعیت سواد و تحصیل جمعیت 6 ساله و بیشتر براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن 95-1365. تهران: مرکز آمار ایران، دفتر ریاست، روابط عمومی و همکاری‌های بین‌الملل.
ذوعلم، علی (1401). جهاد تبیین مقدمه‌ای برای اصلاح، تحول و مطالبه. قابل دسترس در:
 https://farsi.khamenei.ir/others-note?id=49982
رضوانی، امین؛ پریش، فریدون؛ کاظمی، شبنم (1399). شناسایی عوامل ایجاد عدالت آموزشی در محیط‌های یاددهی- یادگیری و موانع گسترش آن (ارائه یک چارچوب در آموزش و پرورش). پیشرفت‌های نوین در علوم رفتاری، 5(53)، ص25-38.
سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور (1402). سالنامه آماری سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور سال 1401. تهران: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
شمس مفرحه، سیدکاظم؛ ایروانی، شهین؛ شرفی جم، محمدرضا؛ یاری‌قلی، بهبود (١۳۹۷). تحلیل مفهوم، مبانی، اهداف و اصول عدالت تربیتی از منظر شهید مطهری. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 14(26)، ص5-28.
شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390). سند تحول بنیادین آموزش و پرورش. تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی.
صالحی، بهروز (1401). تبیین مولفه‌های مبارزه با فساد و برقراری عدالت با تأکید بر بیانات آیت‌الله خامنه‌ای در بیانیه گام دوم انقلاب. گفتمان سیاسی انقلاب اسلامی، 2(2)، ص68-89.
صحبتلو، علی؛ غفاری، ابوالفضل (1400). بررسی عدالت تربیتی در نظام آموزشی کشور با استفاده از نظریه عدالت راولز. اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 1(25)، ص57-76.
صفارحیدری، حجت؛ حسین‌نژاد، رزا (١۳۹۳). رویکردهای عدالت آموزشی (نگاهی به جایگاه عدالت آموزشی در سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش ایران). پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت، 4(1)، ص۷٢-۴۹.
طاهری، زهره؛ بابائی‌فر، زینب (1400). عدالت آموزشی و تحقق آن در فضای مجازی. در: سمنان، سیزدهمین همایش ملی آموزش.
موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی (1400). آمار آموزش عالی ایران در یک نگاه (1399-1400). تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اطلاعات.
وزارت آموزش و پرورش (1390). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران. تهران: وزارت آموزش و پرورش.
وزارت آموزش و پرورش (1400). سالنامه آماری وزارت آموزش و پرورش 1399-1400. تهران: وزارت آموزش و پرورش.
یوسفی خرایم، محمد (1397). پیشران‌های تحقق عدالت اجتماعی به عنوان یکی از محورهای بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ایران. مدیریت راهبردی و آینده‌پژوهی، 1(2)، ص293-313.