ابعاد عقلی و عرفانی نماز از منظر حاج ملاهادی سبزواری با تکیه بر کتاب «اسرار الحکم»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی ابعاد عقلی و عرفانی نماز از منظر حاج ملاهادی سبزواری با تکیه بر کتاب «اسرار الحکم» بود. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که نگاه بی‌‌بدیل حکیم سبزواری در تبیین سلوک عرفانی، عقلی و فقهی نماز موجب می‌‌شود نمازگزار بتواند در هر یک از اجزاء نماز، اعم از مقدمات، مقارنات یا ارکان نماز، در سلوک معنوی و سیر عرفانی، به حالت جذبه و ذکر به سوی محبوب سرمدی که هدف آفرینش موجودات است، برسد. بعد از این اتفاق نمازگزار درکی متفاوت از تقلید را تجربه می‌‌کند، به گونه‌‌ای که هر لحظه با شوق و نشاط، به انجام این فریضه می‌‌پردازد. لذا بیان اسرار موجود در اسرار الحکم می‌‌تواند راهگشای انسان قرن حاضر برای انس با نماز باشد. در پاره‌‌ای از موارد، رویکرد عرفانی و فلسفی سبزواری در شرح و تبیین احکام فقهی نماز، با چالش‌‌های ابهام و ناسازگاری مواجه شده است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
آشتیانی، جلال‌الدین (1381). شرح بر زادالمسافر. قم: دفتر تبلیغات اسلامى، ج1.
ابن‌‌بابویه (شیخ صدوق)، محمدبن‌‌علی (1389). معانی ‌‌الاخبار. مترجم: حمیدرضا شیخی. قم: ارمغان طوبی.
حرّ عاملی، محمدبن حسن (1409ق). وسائل الشیعه. محقق و مصحّح: گروه پژوهش آل البیت. قم: موسسه آل البیت(ع)، ج4، 11.
دوانی، جلال‌الدین (1381). سبع رسائل. تحقیق و تعلیق از تویسرکانى. تهران: میراث مکتوب.
سبزوارى‏، هادی (1379). شرح المنظومة. تصحیح و تعلیق از: حسن حسن‌زاده آملى؛ تحقیق و تقدیم از: مسعود طالبى. تهران: ناب‏، ج3-2.
سبزوارى‏، هادی (1383). اسرار الحکم. مقدمه از: سها صدوقی؛ تصحیح از: کریم فیضی. قم: مطبوعات دینی، ج1-3.
سبزوارى‏، ملاهادی (1360). التعلیقات على الشواهد الربوبیة. تصحیح و تعلیق از: سید جلال‌الدین آشتیانى. مشهد: المرکز الجامعى للنشر.
سجادی، سید جعفر (1373). فرهنگ اصطلاحات فلسفى ملاصدرا. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى‏، ج3.
سهروردی، شهاب‌الدین (1372). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. مقدمه و تصحیح: هانری کربن. تهران: نشر پژوهشگاه، ج2.
شعرانی، ابوالحسن (بی‌‌تا). شرح فارسى تجرید الاعتقاد. تهران: انتشارات اسلامیه‏.
شمس، سیدمحمدکاظم؛ اشرفی، عبدالهادی؛ آهنگر، جواد (1381). مرزبان وحی و خرد: یادنامه مرحوم علامه سید محمدحسین طباطبایی. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
شیرازی، محمدبن ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة. با حاشیه علامه طباطبائى. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، جلد 1.
شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن ابراهیم (1383). مجموعه رسائل فلسفی. زیر نظر: سید محمد خامنه‌‌ای، ویراستاران: مقصود محمدی و همکاران. تهران: موسسه بنیاد حکمت اسلامی صدرا، ج1.
طباطبایى، سید محمدحسین (1374). ترجمه تفسیر المیزان‏. مترجم: سید محمدباقر موسوى همدانى‏. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه، ج16.
طبری، حسن‌‌بن‌‌علی(1379). مناقب ‌‌الطاهرین. تهران: رایزن، ج2.
علم‌الهدی، مرتضی بن داعی (1361). نزهه الکرام و بستان العوام (در امامت و ولایت از قرن6و7). تهران: باقر ترقی، ج1.
شیخ بهایی، محمدبن حسین (1387). الاربعین. مترجم: محمدبن علی خاتون آبادی. تهران: حکمت.
علم‌الهدی، مرتضی بن داعی (1411ق). الذخیره فی علم الکلام. تحقیق: سید احمد حسینی اشکوری. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
فیض، الکاشانی، محمدبن شاه مرتضی (1375). اصول المعارف‏. تعلیق، تصحیح و مقدمه از: سید جلال‌الدین آشتیانى‏. قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
مازندرانى، محمد صالح بن احمد(1382ق). شرح الکافی- الأصول و الروضة. تهران: المکتبه الاسلامیه، ج12.
مجلسی، محمدباقر (بی‌‌تا). بحار الانوار الجامعه لدرر الاخبار الائمه الاطهار. بیروت: داراحیاء التراث العربی، ج57، 96، 4.
جعفر بن محمد، امام ششم(ع) (منسوب به) (بی‌‌تا). مصباح الشریعة‏. مترجم: علامه حسن مصطفوى. تهران: انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران‏.
رادمنش، عطامحمد (1389). غلغل اجزای عالم بشنوید (تحلیل عارفانه نماز از دید مولوی). پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی، 2(7).
محمدی، راحله (1395). فلسفه نماز. تهران: انتشارات نظری.
دلیر، بهرام (1402). اسرار عرفانی نماز. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.