بررسی ویژگی‌‌های نظام تربیتی اسلام مبتنی بر حکمت‌‌های نهج‌‌البلاغه با رویکرد تحلیل مضمون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه مدیریت آموزشی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

2 گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه روانشناسی تربیتی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی ویژگی‌‌های نظام تربیتی اسلام مبتنی بر حکمت‌‌های نهج‌‌البلاغه بود. بدین منظور از روش کیفی با رویکرد استقرایی استفاده شد. به منظور استخراج مطلب، فن تحلیل مضمون مورد استفاده قرار گرفت. وجه افتراق مهم این پژوهش با پژوهش‌‌های پیشین در این است که ویژگی‌‌های تربیت اسلامی با نگاه ویژه به نهج‌‌البلاغه بوده و از سخنان حضرت علی(ع) استخراج و مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان داد که رابطه بین مضامین چهار‌‌گانه به این شکل مطرح است: تعلیم و تربیت باید بدنبال تربیت انسان‌‌ها در حوزه مسائل شخصی، اجتماعی و دینی باشد. در واقع در ویژگی اول انسان برای زندگی اجتماعی و شخصی و مهارت‌‌های فردی، در ویژگی‌‌های دوم و سوم پیرامون مسائل دینی و در ویژگی چهارم برای کسب علم و دانش تربیت می‌‌شود. در نتیجه باید نظام تعلیم و تربیتی طراحی گردد که شامل این چهار ویژگی در تمام بخش‌‌ها باشد تا شاهد تحقق تربیتی اسلامی بود.

کلیدواژه‌ها


نهج‌البلاغه.
احمدی، زهرا (1400). اهداف، اصول و روش‌های تعلیم و تربیت در نهج‌البلاغه. در: میناب: همایش ملی پژوهش‌های حرفه‌ای در روانشناسی و مشاوره از نگاه معلم.
انصاریان، حسین (1388). ترجمه نهج‌البلاغه. نشر دار العرفان: قم.
دانایی‌فرد، حسن؛ مظفری، زینب (1387). ارتقای روایی و پایایی در پژوهش‌‌های کیفی مدیریتی: تأملی بر استراتژی‌های ممیزی پژوهشی. پژوهش‌‌های مدیریت منابع انسانی، 1(1)، ص1-23.
دروار، زینب؛ قادری، علی؛ نعمت‌الهی، سوسن (1395). معلم و تعلیم و تربیت در نهج‌البلاغه و از کلام امیرالمومنین علی(ع). در: پنجمین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی.
ربانی، حسن؛ جوانشیر، صالح؛ نظری، میلاد؛ ملکی مقدم، علی (1396). خصوصیات تعلیم و تربیت و ارتباط آنها از منظر اسلام. در: قم: سومین همایش ملی پژوهش‌های نوین در حوزه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی ایران.
روستایی، علیرضا (1389). چگونه با مشکلات مواجه و آنها را قدرتمندانه حل کنیم. اصفهان: انتشارات بینش‌‌آزادگان.
ستایش‌فر، طیبه (1395). رویکرد تعلیم و تربیت اسلامی براساس تربیت مغزمحور. ایده‌های نو در علوم و فناوری، 1(3)، ص81-93.
سلطانی، محمدرضا؛ خانی؛ علی (1395). استخراج معیارهای ارزیابی عملکرد دستگاه‌های فرهنگی مبتنی بر انتظارات و مطالبات مقام معظم رهبری. مدیریت اسلامی، 2(24)، ص105-133.
سلیمانی‌کیا، علیرضا (1397). تربیت اسلامی و تربیت غیراسلامی با نگاه مقایسه‌‌ای. در: سومین کنفرانس بین‌المللی روانشناسی، علوم تربیتی و رفتاری.
شکری نصرت‌آبادی، احترام؛ خدیوی، اسدالله (1398). آشنایی با شاخصه‌ها و ویژگی‌های تعلیم و تربیت اسلامی و بهره‌گیری از آنها برای آموزش کودکان دبستانی. پژوهش و مطالعات علوم اسلامی، 1(1)، ص1-20.
شهیدی، سید جعفر (1372). ترجمه و شرح نهج‌البلاغه. انتشارات آموزش انقلاب اسلامی، چاپ چهاردهم.
صالحی، اکبر؛ تهامی، رحیمه سادات (1388). بررسی و تحلیل عوامل و موانع مؤثر در تربیت دینی بر مبنای سخنان حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه. تربیت اسلامی، شماره 9. ص 75-94.
عابدی جعفری، حسن و همکاران (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روش ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌‌های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی، 5(2)، ص151-198.
قاسمی، وحید؛ نورمحمدی دوین، عباس؛ رضاپورمنفرد، احمد (1395). بررسی تعلیم و تربیت اسلامی از منظر سخنان حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه. در: بابل: دومین کنفرانس ملی روانشناسی علوم تربیتی و اجتماعی.
کریمی، عبدالعظیم (1393). تربیت شدن به‌مثابه فطری بودن. تربیت اسلامی، 9(19)، ص138-117.
کلینی، محمد بن یعقوب (1379). اصول کافی. ترجمه محمدباقر کمره‌ای. تهران: سازمان اوقاف و امور خیریه؛ انتشارات اسوه، ج1.
گروه نویسندگان (1388). تربیت دینی در جامعه اسلامی معاصر. مؤسسه امام خمینی، ج 1.
مجلسی، محمدباقر(1392). بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار علیهم السلام. ترجمه گروه مترجمان. تهران: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور؛ موسسه انتشارات کتاب نشر، ج1.
مرادی مهرآبادی، فاطمه (1398). مبانی تعلیم و تربیت در صحیفه سجادیه و نهج‌البلاغه. پژوهشنامه مطالعات راهبردی در علوم انسانی و اسلامی، 2(19)، ص273-297.
مطهری، مرتضی (1383). مجموعه آثار. قم: صدرا، ج 22، چاپ یازدهم.
ورام، مسعود بن عیسی (1369). مجموعه ورام: آداب و اخلاق در اسلام. ترجمه محمدرضا عطایی. مشهد: آستان قدس رضوی.
Amini, L. & Yan, C. (2011). A Case Study of College English Curriculum Design Under the Social Needs Analysis. Studies in Lirerature and Language, 3(3), p.1-5.
King, N. & Horrocks, C. (2010). Interviews in Qualitative Research. London: Sage.
Sinkovics, R.R. (2008). Enhancing the Trustworthiness of Qualitative Research in International Business. MIR, 48(6), p. 689-714.
Stirling, J. (2001). Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative Research. Qualitative Research, 1(3), p. 385-405.
Twining, J. (2000). A Naturalistic Journey into the Collaborator: In Search of Understanding for Prospective Participants. Denton, Texas Woman’s University.