مبانی تأثیرگذار در تدریس بر اساس آموزه‌های اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری ، مدرسی معارف اسلامی( گرایش اخلاق اسلامی)، دانشگاه معارف اسلامی، قم،ایران.

2 دانشیار، گروه اخلاق اسلامی، دانشگاه معارف اسلامی،قم،ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی مبانی تأثیرگذار در تدریس، براساس آموزه‌های اسلامی است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که هدف از یادگیری و آموزش، تربیت و رشد معنوی بوده که نتیجه آن سعادت و قرب الهی است. این مبانی در سه حیطه شناختی، عاطفی و رفتاری تدریس تأثیرگذار خواهد بود. در این پژوهش، مبانی تأثیرگذاری چون فاعلیت و تأثیر حق در تدبیر انسان و عالم، امانت‌انگاری علم و متعلم، دو بُعدی ‌بودن انسان؛ برخورداری‌های فطری، کرامت‌مندی انسان، نیازمندی انسان به دیگران در شئون حیات، خطاپذیری معارف بشری، تأثیر نیّت در امر آموزش، تفاوت انسان‌ها در ظرفیت‌ها و قابلیت‌ها، اختیارمندی انسان در آموزش، مورد بازخوانی قرار گرفته و تأثیر آن در قلمرو آموزش تبیین گردید.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة‌الله (1378). شرح نهج‌البلاغه. تحقیق ابوالفضل ابراهیم. بی‌جا: داراحیاء الکتب العربیه و عیسی البابی الحلبی، ج20.
ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی (1385). دعائم الاسلام. محقق و مصحح آصف فیضی. قم: مؤسسه آل‌البیت(ع)، ج1.
ابن فارس، احمد بن فارس (1404ق). معجم مقاییس اللغه. محقق و مصحح عبدالسلام محمد هارون. قم: مکتب الاعلام ‏الاسلام، ج1.
ابن‌بابویه، محمد بن علی (1378). عیون اخبار الرضا(ع). محقق و مصحح مهدی لاجوردی. تهران: نشر جهان، ج 2.
ابن‌شعبه حرانى، حسن بن على (1404ق). تحف العقول‏‏. محقق و مصحح علی‌اکبر غفاری. قم: جامعه مدرسین‏، چاپ دوم.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان ‌العرب. بیروت: دار صادر، چاپ سوم، ج 1.
استیری، اکرم (1389). عدالت. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، مؤسسه چاپ و نشر عروج.
اسلامی، محمدتقی و همکاران (1386). اخلاق کاربردی: چالش‌ها و کاوش‌های نوین در اخلاق عملی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
امینی، ابراهیم (1372). اسلام و تعلیم و تربیت. تهران: انجمن اولیاء و مربیان.
بهشتی، محمد (1386). مبانی تربیت از دیدگاه قرآن. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
تجلیل تبریزی، ابوطالب‏ (1417ق). معجم المحاسن و المساوی‏. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، مؤسسة النشر الإسلامی‏، ج 14.
جوادی‌آملی، عبدالله (1369). کرامت در قرآن. قم: رجاء، چاپ سوم.
جوادی‌آملی، عبدالله (1386). حیات حقیقی انسان در قرآن. محقق غلامعلی امین دین. قم: اسراء، چاپ سوم.
جوادی‌آملی، عبدالله (1387). سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه: دفتر اول: نشست‌ها و گفتوگوها. به اهتمام شریف لک‎زایی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
جوادی‌آملی، عبدالله (1388). تسنیم. محقق محمدحسین الهی‌زاده. قم: اسراء، چاپ دوم، ج‌12.
جوادی‌آملی، عبدالله (1389). صورت و سیرت انسان در قرآن. محقق غلامعلی امین دین. قم: اسراء.
حجتی، سید محمدباقر (1374). اسلام و تعلیم و تربیت. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ج 1.
حق‎شناس، علی‌محمد (1380). فرهنگ معاصر هزاره. تهران: فرهنگ معاصر، ج1.
خمینی، سید روح‌الله (1373). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر امام خمینی، ج14.
رجبی، محمود (1379). انسان‌شناسی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
شهید ثانى، زین‌الدین بن ‌على (1409ق). منیة ‌المرید. محقق و مصحح رضا مختارى. قم: مکتب الإعلام ‌الإسلامی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1388). بررسی‌های اسلامی. به کوشش سیدهادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب، چاپ دوم، ج2.
طباطبایی، سید محمدحسین (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ پنجم، ج 1، 2، 13، 16، 19.
طریحی، فخرالدین (1415ق). مجمع البحرین. قم: موسسه‌ البعثه، ج1.
على بن موسى (1406ق). الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا(ع)‏. محقق و مصحح مؤسسة آل‌البیت(ع). مشهد: مؤسسه اهل‌البیت(ع).
قراملکی، احدفرامرز (1388). اخلاق حرفه‌ای در تمدن ایران و اسلام. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، چاپ دوم.
قراملکی، احدفرامرز و همکاران (1395). اخلاق حرفه‌ای در مدرسه. تهران: مؤسسه خیریه آموزشی فرهنگی شهید مهدوی.
قیصری گودرزی، کیومرث و همکاران (1396). اصول تربیت توحیدی براساس آموزه‌های قرآن و ائمه اطهار. تربیت اسلامی، سال12، شماره25، ص27-7.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. محقق و مصحح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی. تهران: دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ج 1، ‌2.
گروهی از نویسندگان (1391). فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی. زیر نظر محمدتقی مصباح یزدی. تهران: مؤسسه فرهنگی مدرسه برهان، انتشارات مدرسه، چاپ دوم.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1403ق). بحار الأنوار. محقق و مصحح جمعی از محققان‏. بیروت‏: دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ج 2، 67، 74.
محمدی ‌ری‌شهری، محمد (1385). میزان ‌الحکمه. قم: دارالحدیث، ج 7.
محمودیان، محمدرفیع (1380). اخلاق و عدالت. تهران: طرح نو.
مصباح یزدی، محمدتقی (1366). آموزش فلسفه. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، ج2، چاپ دوم.
مصباح یزدی، محمدتقی (1387). اخلاق در قرآن. تحقیق و نگارش حسین اسکندری. قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ج 1.
مصباح یزدی، محمدتقی (1390). پند جاوید: شرح وصیت امیرالمؤمنین(ع) به فرزندش امام حسن(ع). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ج 1، چاپ چهارم.
مصباح یزدی، محمدتقی (1392 الف). ره‌توشه (مشکات). تحقیق و نگارش کریم سبحانی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ ششم، ج1.
مصباح، مجتبی؛ یوسفیان، حسن؛ فتحعلی، محمود (1390). فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی(مدرسه).
مطهری، مرتضی (1372). مجموعه آثار. قم: صدرا، چاپ هشتم، ج2.
مطهری، مرتضی (1396). مجموعه یادداشت‌های استاد مطهری. تهران: صدرا، چاپ سیزدهم، ج4.
مکارم شیرازی، ناصر (1371). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب ‌الاسلامیه، ج 10.
میلر، دبلیو. آر؛ میلر، ماری اف (1380). راهنمای تدریس در دانشگاه‌ها. ترجمه ویدا میری. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‎ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
نراقی، مهدی بن ابی‏ذر (1381). جامع السعادات. ترجمه سید جلال‌الدین مجتبوی. تهران: حکمت، چاپ ششم، ج 1.
نقیب‌زاده، میرعبدالحسین (1397). نگاهی به فلسفه آموزش و پرورش. تهران: ‌طهوری.
نیکسن، جان (1389). به‌سوی دانشگاه فضیلت‌مند. ترجمه امیرحسین خداپرست. تهران: جهاد دانشگاهی سازمان انتشارات.
والزر، مایکل (1389). حوزه‌های عدالت: در دفاع از کثرت‌گرایی و برابری. ترجمه صالح نجفی. تهران: نشر ثالث.
وجدانی، فاطمه (1391). پایه‌های فطری اخلاق در نظریه علامه طباطبایی و اصول تربیتی مبتنی بر آن. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال20، شماره 15، ص37-9.
وجدانی، فاطمه و همکاران (1393). بررسی انتقادی سه دیدگاه رایج تربیت اخلاقی براساس دیدگاه علامه طباطبایی. مطالعات معارف اسلامی و علوم تربیتی، سال2، شماره2، ص65-43.
هاشمی، زینب‌السادات (1390). اخلاق تدریس در مدیریت کلاس (با توجه به دیدگاه‌های شهید‌ثانی و دیویدکار). تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
یدالله‌پور، بهروز (1391). کرامت انسان در قرآن (ماهیت، مبانی و موانع). تهران: نشر ادیان.
Carr, D. (2000). Profeassiionalism and Ethics in Teaching. Routledge.