برنامه درسی ممدوح و مذموم از منظر تربیت اسلامی با تأکید بر اندیشه‌های تربیتی آیت‌الله جوادی آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، همدان، ایران.

چکیده

هدف این پژوهش، معرفی برنامه درسی ممدوح و مذموم - و کیفیت عناصر آن - از منظر تربیت اسلامی و با تاکید بر اندیشه‌های تربیتی آیت‌الله جوادی آملی است. به این منظور و در ذیل این مساله به بررسی انسان و تفکرات حاکم بر جوامع انسانی پرداخته شده است. برای تحقق این هدف از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده گردید. پژوهش حاضر به دو رویکرد ممدوح و مذموم در برنامه درسی توجه دارد که هر یک هدف، روش، محتوا و شیوه ارزشیابی خاصِ خود را دارند. غایت در یک رویکرد اصالت ماده و حس و در دیگری فراتر از ماده، یعنی باور به امور مجرد است. معیار ارزشیابی فعالیت‌های آموزشی در برنامه درسی مذموم، بر مبنای ملاک‌های از پیش تعیین شده و در برنامه درسی ممدوح برحسب تأثیر یک محصول تازه تدوین شده می‌باشد. لذا، می‌توان اذعان داشت که فلسفه تعلیم ‌و تربیت در جوامع اسلامی این ظرفیت را دارد که نظریه‌های متفاوتی را در خود برویاند و جامعه بشری را در مقابل افقی نو از اندیشه‌های تربیتی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
جوادی آملی، عبدالله (1388). ادب فنای مقربان. قم: مرکز نشر اسراء، ج 2.
جوادی آملی، عبدالله (1389). تفسیر تسنیم. قم: مرکز نشر اسراء، ج 14، 17.
جوادی آملی، عبدالله (1390). راه جهانی شدن حقوق بشر. قم: مؤسسه بین‌المللی علوم وحیانی إسراء.
حسینی، سیّد رضا (1391). توسعه کوثری در چهارچوب اخلاق الهی از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی. حکمت اسراء، دوره 5، شماره 1، ص64-61.
شهریاری، روح‌الله؛ نجفی، حسن (1399). هویت حقیقی انسان در اندیشه انسان‌شناختی جوادی آملی. انسان‌پژوهی دینی، سال 17، شماره 44، ص92-69.
صالحی عمران، ابراهیم؛ ایزدی، صمد؛ رضایی، فرزانه (1388). تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دوره ابتدایی بر مبنای مؤلفه‌های آموزش جهانی. مطالعات برنامه درسی، شماره13، ص176-141.
علم‌الهدی، جمیله (1384). مبانی تربیت اسلامی و برنامه‌ریزی درسی: براساس فلسفه صدرا. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
فتحی واجارگاه، کوروش (1392). برنامه درسی به‌سوی هویت‌های جدید. تهران: آییژ.
قاسم‌پور دهاقانی، علی؛ نصر اصفهانی، احمدرضا (1390). رویکرد معنوی و برنامه درسی. پژوهش در مسائل تعلیم‌ و تربیت اسلامی، سال 19، شماره 13، ص92-71.
کلینی، محمد بن یعقوب (1378). اصول کافی. ترجمه محمدباقر کمره‌ای. تهران: اسوه، چاپ چهارم، ج4.
کیخا، علیرضا؛ ملکی، حسن؛ شریعتی، سید صدرالدین؛ صادقی، علیرضا؛ برهمن، مریم (1398). تدوین و اعتباریابی راهبردهای یاددهی - یادگیری در برنامه درسی مبتنی بر رویکرد فطرت‌گرای توحیدی. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، دوره 21، شماره 1، ص43-33.
محسن‌پور، بهرام (1393). مبانی برنامه‌ریزی آموزشی. تهران: سمت.
محمدی، یحیی؛ کیخا، علیرضا؛ علیپور مقدم، خدیجه (1395). طراحی برنامه درسی متعادل با رویکرد برنامه‌ریزی درسی فطری و معنوی. پژوهش در مسائل تعلیم ‌و تربیت اسلامی، شماره 32، ص135-109.
مرادی، مسعود؛ سید کلان، میرمحمد؛ عیاری، لیلا (1393). طراحی الگوی برنامه درسی معنوی در راستای تربیت زمینه‌ساز، راهبردها و راهکارهای اجرایی آن. پژوهش‌های مهدوی، سال 3، شماره 9، ص11-1.
معروفی، یحیی؛ کرمی، زهرا (1392). برنامه درسی معنوی، چیستی و چرایی. در: خلاصه مقالات چهارمین همایش انجمن فلسفه تعلیم ‌و تربیت ایران؛ مبانی فلسفی تحول در نظام آموزش‌ و پرورش ایران. مشهد: دانشگاه فردوسی.
ملکی، حسن (1378). دین و برنامه درسی. تهران: انتشارات اولیاء و مربیان.
ملکی، حسن (1398). هویت دینی برنامه درسی جستاری در نظریه اسلامی برنامه درسی. تهران: آییژ.
ملکی، مهدی؛ فرمهینی فراهانی، محسن؛ اسماعیلی، کوروش (1392). اولویت‌بندی و مقایسه مؤلفه‌های شش‌گانه ایدئولوژی‌های برنامه درسی از منظر اعضای هیئت ‌علمی دانشکده‌های علوم تربیتی شهر تهران. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، سال 10، شماره 11، ص144-129.
موسوی، ستاره؛ نیلی، محمدرضا (1393). تحلیل نمود ارزش‌های انسانی و اخلاقی در حوزه برنامه‌ریزی درسی. مهندسی فرهنگی، سال 8، شماره 79، ص142-123.
موسوی، فرانک (1388). برنامه درسی معنوی در هزاره سوم. کرمانشاه: دانشگاه آزاد اسلامی.
میرزاخانی، مهدی (1391). ارزش جایگاه معنویت در قرآن و دلالت‌های برنامه درسی بر مبنای آن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی.
نجفی، حسن؛ ملکی، حسن؛ سبحانی‌نژاد، مهدی؛ مصباح، علی (1400الف). هویت دینی و پیش بایست‌های طراحی برنامه درسی. مطالعات ملی، شماره 86، ص26-3.
نجفی، حسن؛ ملکی، حسن؛ سبحانی‌نژاد، مهدی؛ مصباح، علی (1400ب). طراحی الگوی برنامه درسی هویت دینی در دوره اول متوسطه. مطالعات برنامه درسی ایران، سال 11، شماره 61، ص59-92.
نجفی، محمد؛ کشانی، فاطمه (1388). برنامه درسی معنوی برای دستیابی به تربیت دینی. همایش تربیت دینی در جامعه اسلامی معاصر: مقالات برگزیده. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.