تأثیر اندیشه رنه دکارت در پیدایش سکولاریسم مدرن و تضعیف نهاد دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری، فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

2 استادیار، گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، قم، ایران.

3 کارشناسی ارشد، علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر تبیین تأثیر اندیشه‌های رنه دکارت در پیدایش سکولاریسم مدرن و در نتیجه تضعیف نهاد دین در جامعه است تا از این طریق تأثیر فلسفه دوره مدرن بر پیدایش سکولاریسم و تضعیف جایگاه معارف دینی برجسته شود. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و اطلاعات به دست آمده از آثار مستقیم دکارت و هم‌چنین مفسران برتر آثار وی استخراج شده است. نتایج نشان می‌دهد که دکارت با ارائه برخی از آموزه‌های فلسفی به پیدایش سکولاریسم در دوره مدرن یاری رسانده است. این آموزه‌ها را می‌‌توان در سه مورد یافت: نخست، او در فلسفه خود فقط به تصوری از خدا استناد می‌کند و آن را ضامن شناخت انسان معرفی می‌کند. دوم، با جایگزین ساختن ذهن متفکر به جای نفس، انسان را تنها بهره‌مند از خرد جزئی می‌داند که فقط به سود این‌جهانی می‌اندیشد و از این طریق نقش وحی در هدایت انسان نادیده گرفته می‌شود. بر این اساس، ذهن کارکردی جز تعقل ندارد و مبدأ حیات بودن نیز از آن سلب می‌شود. سوم؛ مرگ نیز جدایی روح از بدن نیست، بلکه از کار افتادن یکی از اندام‌های بدن ماشینی است. بوضوح روشن است این آموزه ها نتیجه ای جز تضعیف جایگاه معرفت دینی ندارد.

کلیدواژه‌ها


آریانپور، عباس (1370). فرهنگ کامل انگلیسی- فارسی. تهران: امیرکبیر.
دکارت، رنه (1383). گفتار در روش. در: تاریخ حکمت در اروپا. محمدعلی فروغی. تهران: هرمس.
دکارت، رنه (1387). تأملات در فلسفه اولی. ترجمه احمد احمدی. تهران: سمت.
دکارت، رنه (1390). اصول فلسفه. در: فلسفه دکارت. ترجمه منوچهر صانعی. تهران: الهدی.
دهخدا، علی اکبر (1387). لغت‌نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سیف، سید مسعود (1392). خدا در فلسفه دکارت. پژوهش‌‌های علم و دین، شماره 1.
شعبانی، مصطفی؛ کیاشمشکی، ابوالفضل (1395). رابطه الهیات و فیزیک دکارت. در: اصفهان: همایش علمی- پژوهشی علم و دین.
شهرآیینی، مصطفی (1389). تأملاتی در تأملات اولی. تهران: ققنوس.
قربانی، قدرت‌‌اله (1385). پژوهشی تطبیقی در الهیات دکارت. تهران: کلبه معرفت.
Agostini, I. (2019). Descartes’s Philosophical Theology. In: Descartes and Cartesianism, Edited by S. Nadler, T.M. Schmaltz & D. Antoine-Mahut. Oxford: Oxford University Press.
Bassade, J.M. (2006). The Idea of God and The Proofs of His Existence. In: The Cambridge Companion to Descartes, ed. by J. Cottingham. Cambridge: Cambridge University Press.
Bruce, S. (1992). Religion and Modernization Sociologists and Historians Debate the secularization. Clarendon Press Publication.
Cottingham & et al. (1985). The Philosophical Writings of Descartes, Cambridge: Cambridge University Press.
Cottingham & et al. (1991). The Philosophical Writings of Descartes, Trans. J. Cottingham, R. Stoothoff, D. Murdoch & A. Kenny. Cambridge University Press
Cottingham, J. (1986). Descartes. Oxford & New York: Basil Blackwell.
Cottingham, J. (2007). The Role of God in Descartes’s Philosophy. In: A Companion to Descartes, ed. by J. Broughton & J. Carriero. Blackwell Publishing.
Descartes, R. (1970). Philosophical Letters. Trans. A. Kenny. Minneapolis: University of Minnesota press.
Descartes, R. (1972). Treatise on Man. Trans. by T.S. Hall. Cambridge: Mars.
Gaokroger, S. (2007). Life and Works. In: A Companion to Descartes, ed. by J. Broughton & J. Carriero. Blackwell Publishing.
Gilson, E. (1999). The Unity of Philosophical Experience. Trans. by P. Hayes. New York: Charles Scribner’s sons.
Gilson, E. (2002). God and Philosophy. New Haven: Yale University Press.
Goudriaan, A. (2015). Descartes, Cartesianism, and Theology. In: U. Lehner, R.A. Muller, & G. Roeber (Eds.) Oxford Handbook of Early Modern Theology, 1600-1800, Oxford University press.
Hegel, G.W.F (1982). Lectures on the History of Philosophy. Trans. by R. Brown. Oxford: Clarendon Press.
Hick, J.H. (1990). Philosophy of religion. New Jersey.
Jud Ovitz, D. (2001). The Culture of the Body-Genealogies of Modernity. Michigan.
Mazanka, P. (2003). Natural Theology of Descartes and Modern Secularism. Studia Philosophiae Christianae, 39/1, p.184-196.
McGuire, M.B. (1985). Religion and Healing. In: The Sacred in a Secular Age: Toward Revision in the Scientific Study of Religion, ed. by Ph.E. Hammond. Berkeley: University of California Press.
Steiner, G. (2013). Rene Descartes. In: Early Modern Philosophy of Religion, Ed. by G. Oppy & N.N. Trakakis. London & New York: Routledge.
Taylor, Ch. (2007). A Secular Age. Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press.
Westphal, M. (1993). Suspicion and faith: The religious uses of modern atheism. Michigan: Eerdmans Publishing Company.