نقد برنامه درسی تربیت ‌معلم جمهوری اسلامی ایران از منظر تربیت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، زنجان، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر نقد برنامه درسی تربیت‌ معلم جمهوری اسلامی ایران از منظر تربیت اسلامی است. روش پژوهش خبرگی و نقادی تربیتی بود. در این راستا، همه اسناد بالادستی مرتبط با دانشگاه فرهنگیان (سند تحول بنیادین آموزش‌ و پرورش (1390)، اساسنامه دانشگاه (1391)، برنامه راهبردی دانشگاه در افق چشم‌انداز 1404، طراحی کلان برنامه درسی تربیت معلم (1395) و سرفصل‌های مصوب برنامه درسی (1399) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در عنصر مربی، شایستگی‌های اساتید در اسناد مورد غفلت واقع شده است. در عنصر سرفصل‌ها/حوزه‌های محتوایی، تعداد دروس تربیت اسلامی زیاد بوده و با هم همپوشانی دارند و این امر موجب احساس تکرار و دل‌زدگی دانشجویان شده است. در عنصر منابع مطالعه و پژوهش، منابع اصلی و فرعی معرفی ‌شده در دروس تربیت اسلامی از جامعیت کافی برخوردار نبوده و برخی از منابع دسته دوم هستند و کم‌تر به معرفی منابع دست‌ اول و مرتبط با هر یک از دروس تربیت اسلامی پرداخته‌ شده است. همچنین در نظر گرفتن فعالیت‌های یادگیری و عملکردی دروس تربیت اسلامی با ملاک‌ها و سطوح پیامدهای یادگیری مانند سایر دروس خطا بوده و منطبق با اسناد بالادستی نیست. همچنین در فرصت‌های یادگیری، کم‌تر به فعالیت‌های تحلیلی، مقایسه‌ای و ارزیابی توجه شده است.  

کلیدواژه‌ها: تربیت ‌معلم، برنامه درسی، تربیت اسلامی، اسناد بالادستی، آموزش و پرورش.      

کلیدواژه‌ها


احمدی، علی‌اصغر (1386). ارزیابی برنامه دروس تربیتی دوره‌های کاردانی تربیت ‌معلم. تهران: پژوهشکده تعلیم و تربیت.
امرالله، امید؛ حکیم‌زاده، رضوان (1393). بررسی تطبیقی نظام ارزیابی کیفیت برنامه درسی تربیت ‌معلم در کشورهای کره جنوبی، انگلستان و ایران. مطالعات برنامه درسی، 1(7)، ص9-11.
باقری، خسرو (1387). درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: انتشارات شرکت علمی و فرهنگی، ج1.
بناری، علی همت (1385). در تکاپوی ارائه مفهومی نو از تربیت اسلامی با تأکید بر آیات و روایات. تربیت اسلامی، 3، ص7-40.
حاتمی، مصطفی (1394). واکاوی نقش نظریه تربیتی اسلام درباره عناصر برنامه درسی (هدف، محتوا، روش تدریس، ارزشیابی). اخلاق، 5(41)، ص۱۴۱-۱۵۹.
حسینی لرگانی، سیده مریم؛ فتحی واجارگاه، کوروش؛ عارفی، محبوبه؛ زرافشانی، کیومرث (1394). مفهوم‌سازی یادگیری زائد و راهکارهای کاهش آن در نظام آموزش عالی ایران از دیدگاه صاحب‌نظران آموزش عالی. مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، 5(9)، ص9-33
خامنه‌ای، سید علی (13/02/1395). بیانات در دیدار معلمان و فرهنگیان. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=42410
خامنه‌ای، سید علی (1394). روش تحلیل سیاسی (مجموعه‌ای از بیانات). تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
خامنه‌ای، سید علی (17/02/1393). بیانات در دیدار معلمان و فرهنگیان. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=42410
داودی، محمد (1385). نقش معلم در تربیت دینی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
دهقان، عبدالمجید؛ مهرام، بهروز؛ کرمی، مرتضی (1395). ارزشیابی برنامه درسی دانشگاه فرهنگیان از حیث تربیت‌ معلم پژوهشگر. مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، 7(13)، ص78-100.
شعبانی، زهرا (1383). بررسی تطبیقی برنامه تربیت‌ معلم ایران و چند کشور جهان. تعلیم و تربیت، 11(1)، ص212-217.
شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390). سند تحول بنیادین آموزش ‌و پرورش. تهران: وزارت آموزش ‌و پرورش.
شورای عالی آموزش‌ و پرورش (1391). برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران. تهران: وزارت آموزش ‌و پرورش.
شورای گسترش و برنامه‌ریزی آموزش عالی (1399). سرفصل‌های برنامه درسی بازنگری شده رشته‌های دانشگاه فرهنگیان. تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
صافی، احمد (1387). سیر تحول تربیت ‌معلم در آموزش ‌و پرورش معاصر ایران: گذشته، حال و آینده. تعلیم و تربیت، ۲۴(۴)، ص173-210.
صفر نواده، مریم؛ موسی‌پور، نعمت‌اله؛ اظهری، محبوبه؛ محمدشفیعی، عبدالسعید (1398). تجربه زیسته دانشجو- معلمان دانشگاه فرهنگیان از برنامه جدید کارورزی تربیت ‌معلم ایران. مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، 10(19)، ص149-169.
عطاران، محمد؛ آیتی، محسن؛ کیامنش، علیرضا (1385). چارچوب نظری برنامه‌های درسی تربیت ‌معلم در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) مبتنی بر تحلیل مبانی فلسفی، اجتماعی و روان‌شناختی. مطالعات برنامه درسی، 1(3)، ص105-133.
علم الهدی، جمیله (1384). مبانی تربیت اسلامی برنامه‌ریزی درسی (بر اساس فلسفه صدرا). تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
محمدی ری شهری، محمد (1386). میزان الحکمه. قم: انتشارات دارالحدیث.
مرادی، مسعود (1389). بررسی و تحلیل محتوای برنامه درسی دوره تربیت‌ معلم از لحاظ دانش روش کاری، پیشنهاد الگوی مطلوب تدریس و مقایسه آن با وضعیت موجود تدریس در مراکز تربیت‌ معلم (مورد مطالعه: مرکز تربیت ‌معلم زنجان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
معاونت آموزشی و پژوهشی (1391). اساسنامه دانشگاه فرهنگیان. تهران: دانشگاه فرهنگیان.
معاونت آموزشی و پژوهشی (1395). برنامه راهبردی دانشگاه فرهنگیان در افق چشم‌انداز 1404. تهران: دانشگاه فرهنگیان.
معاونت آموزشی و پژوهشی (1395). برنامه راهبردی دانشگاه فرهنگیان در افق چشم‌انداز 1404. تهران: دانشگاه فرهنگیان.
معاونت آموزشی و پژوهشی (1396). راهنمای منابع دروس تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: دانشگاه فرهنگیان.
معاونت آموزشی و پژوهشی (1396). راهنمای منابع دروس تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: دانشگاه فرهنگیان.
ملکی، حسن (1384). تعلیم و تربیت اسلامی رویکرد کلان‌نگر. تهران: انتشارات عابد.
ملکی، حسن (1400). نشست خبری رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش‌ و پرورش. قابل دسترس در:
https://hawzahnews.com/xbdQD
موسی‌پور، نعمت‌الله؛ احمدی، آمنه (1395). طراحی کلان (معماری) برنامه‌ریزی تربیت ‌معلم (برنامه درسی ملی تربیت‌ معلم جمهوری اسلامی ایران). تهران: انتشارات دانشگاه فرهنگیان.
مهندسی، محمدمهدی (1380). مقالات و گفتگوها: تربیت و چالش‌های عصر حاضر. تهران: دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی.
نجفی، سهراب؛ معروفی، یحیی (1399). تبیین موانع پذیرش و اجرای نوآوری در برنامه‌های درسی دانشگاه فرهنگیان. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 17(64)، ص61-76.
الهامیان، نگار؛ حاجی حسین‌نژاد، غلامرضا؛ موسی‌پور، نعمت‌الله؛ کیان، مرجان (1398). طراحی الگوی اجرای برنامه درسی تربیت‌ معلم مبتنی بر اسناد تحولی آموزش ‌و پرورش جمهوری اسلامی ایران. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 13(46)، ص145-161.
یوسفی لویه، وحید (1379). دروس معارف اسلامی، دانشجویان: نگرش‌ها و گرایش‌ها. تهران. دبیرخانه مجمع گروه‌های معارف اسلامی.