بررسی رابطه طینت و ژنتیک با تربیت‌پذیری از دیدگاه علم اثبات‌گرا و اندیشمندان اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه الهیات، پردیس شهید هاشمی‌نژاد، دانشگاه فرهنگیان، مشهد، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل حد و کیفیت تاثیر طینت و ژن در رفتار آدمی و امکان تغییرپذیری در روند تعلیم و تربیت است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که آنچه که از آیات و روایات با مضمون به ظاهر جبرگرایانه با نام «طینت بد و یا خوب» آمده، هیچ منافاتی با اختیار انسان در تغییر و تحول فکری و رفتاری ندارد. انسان‌ها می‌توانند با آسیب‌های طینتی و ژنتیکی که از والدین خود به ارث برده‌اند، با قرار گرفتن در شرایط خوب و مناسب آن آسیب‌ها را از وجود خود پاک کنند و یا آنها را با غلبه خوبی و نیکی غیر فعال نمایند. اختیار در وجود آدمی امری بدیهی و تربیت‌پذیری و تغییر در عالم حوادث و تغییرات ممکن و اجتناب‌ناپذیر است. اگر جبر طینتی و ژنتیکی بر بشر حاکم می‌بود، مدح و ذم و مواخذه و پاداش و عقاب هم بی‌معنا می‌شد که این خلاف بداهت است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
ابن خلدون، عبدالرحمن (1391). مقدمه ابن خلدون. ترجمه محمد پروین‌گنابادی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سیزدهم، ج1.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، ج13.
ابن‌شعبه، حسن بن علی (1380). تحف العقول عن آل الرسول(ص). ترجمه بهراد جعفری. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
براوان، ترنس اوستین (1386). ژنوم. ترجمۀ پژمان اصفهانی‌فرد. تهران: خسروی- دیباج.
پیترز، تد (1386). بازی در نقش خدا؟ جبرگرایی ژنتیک و آزادی و اختیار بشر. ترجمه عبدالرضا سالار بهزادی. تهران: نشر نی.
جمل، عبدالباسط (2002م). الله یتجلی فی عصر الهندسة الوراثیة. قاهره: الثقافة الدینیة.
حسینى همدانی، محمد (1363). درخشان پرتوى از اصول کافى. قم: علمیه.
خوانساری، سید احمد (1355). جامع المدارک فی شرح المختصر النافع. تصحیح علی‌اکبر غفاری. تهران: مکتبة الصدوق، چاپ دوم.
راغب اصفهانى، ابوالقاسم (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. محقق صفوان عدنان داودی. بیروت: دار القلم، الدار الشامیة.
سبزواری، حاج ملاهادی (1369). اللئالی المنتظمه. تصحیح و حواشی حسن حسن‌زاده آملی. تهران: نشر ناب، ج3.
سبزواری، ملاهادی (۱۳۵۱). اسرار الحکم. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
سجادی، سید جعفر (1387). فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا. تهران: طبع و نشر زبان فارسی، چاپ دوم.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1388). سه رساله فلسفی (متشابهات القرآن، المسائل القدسیة و اجوبة المسائل). تصحیح و تعلیق سید جلال‌الدین آشتیانی. قم: بوستان کتاب، ویرایش دوم.
صدوق، ابوجعفر محمد (1404ق). من لایحضره الفقیه. تحقیق علی اکبر غفاری. قم: مؤسسّه نشر اسلامی، چاپ دوّم، ج1.
صفّار قمی، محمد بن حسن (1389). بصائر الدرجات فی علوم آل محمد. ترجمه و تصحیح علیرضا زکی‌زاده. قم: وثوق، ج1.
طباطبایی، سید محمدحسین (1378). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، دفتر انتشارات اسلامی، ج8.
طوسی، نصیرالدین محمد بن محمد ( 1413ق‌). اخلاق ناصری. تهران: انتشارات علمیه اسلامیه‌.
طیب، سید عبدالحسین (1378). اطیب البیان فی تفسیر القرآن. تهران: نشر اسلام، ج5، 9.
عسگری یزدی، علی؛ میرزایی، مسعود (1396). بررسی و نقد شبیه‌سازی انسانی از منظر فقه اسلامی (شیعه و اهل سنّت). پژوهش‌های فقهی، 13(4).
عیاشی، محمد بن مسعود (1380). تفسیر العیاشی. مصحح هاشم رسولی. تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة، ج13.
کلینی‌، محمد بن‌ یعقوب (بی‌تا). اصول کافى. ترجمه جواد مصطفوى‏. تهران: الکتب الاسلامیه، ج3، 1.
کمره‏اى، محمدباقر (1353). آسمان و جهان (ترجمه کتاب السماء و العالم بحار). تهران: الکتب الاسلامیه، ج5.
مجلسى، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار. بیروت: مؤسسة الوفاء، ج64، 6.
مطهری‌، مرتضی‌ (1382). تعلیم و تربیت در اسلام‌. تهران‌: صدرا.
مورفو، آنتونیو (1384). یونگ، خدایان و انسان مدرن. ترجمه داریوش مهرجویی. تهران: نشر مرکز.
نجل‌رحیم، عبدالرحمن (1378). جهان در مغز. تهران: نشر آگاه.
نورمحمدی، غلامرضا (1384)، شبیه‌سازی انسان: بیم‌ها و امیدها. تهران: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها.
ویلسون، ادوارد (1391). سوسیوبیولوژی (زیست‌شناسی اجتماعی). ترجمه عبدالحسین وهاب‌زاده. مشهد: جهاد دانشگاهی دانشگاه مشهد.
یونگ، کارل گوستاو (1387). روانشناسی ضمیر ناخودآگاه. ترجمۀ محمدعلی امیری. تهران: علمی و فرهنگی.
Alberts, B., Johnson, A., Lewis, J., Raff, M., Roberts, K. & Walter, P. (2002). Molecular Biology of the Cell. 4ed. New York: Garland Science.
Brugger, P. & Mohr, Ch. (2008). The Paranormal Mind, How the Study of Anomalous Experiences and Beliefs May Inform Cognitive Neuroscience. Cortex, 44(10).
Goncalo, R. & et al. (2012). An integrated map of genetic variation from 1,092 human genomes. DOI: 10.1038/nature11632
Lipton, B. (2004). Biology of Belief, Unleashing the Power of Consciousness, Matter & Miracles. USA: Hay House.