تحلیل معیارهای فقه شیعه در ماهیت و اوصاف مهریه در راستای تعمیق مباحث کتب درسی در خصوص نهاد خانواده و ازدواج

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، فقه و مبانی حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

2 استادیار، دانشگاه فرهنگیان، قم، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر تحلیل آموزشی معیارهای فقه شیعه در خصوص ماهیت مهریه و اوصاف آن در کتاب‌‌های درسی دورۀ متوسطه است. در این راستا و با روش پژوهش توصیفی- تحلیلی مسئله آموزش ازدواج در کتب درسی، مفهوم‌شناسی و ماهیت مهریه، نظریه «عوض بودن مهریه در عقد نکاح»، نظریۀ «تضمین بودن مهریه برای بقای نکاح»، نظریۀ «شرط ضمن عقد بودن مهریه»، نظریۀ «غرامت بودن مهریه در عقد نکاح»، نظریۀ مختار: مهریه، عطیۀ الهی و الزامی و مالیت داشتن مهریه مورد بحث قرار گرفته است. نتایج نشان داد که برخلاف نظرات مخالف، مهریه، عطیه بلاعوض بوده که مرد با حکم خداوند متعال، ملزم به پرداخت آن به زن می‌شود و از اوصاف مختلفی مانند مالیّت، قابلیت تملُّک، منفعت عقلایی مشروع، قابلیت تسلیم، معلوم، موجود و معیّن بودن برخوردار است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1408ق). لسان العرب. بیروت: دارالصادر، چاپ سوم، ج7.
اصفهانی، محمد بن حسن (1416ق). کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام. قم: جامعه مدرسین.
آراد، علی (1341). مهر، تاریخچه، ماهیت و احکام آن. تهران: چاپ مصطفوی.
بحرانی، شیخ یوسف (1363). الحدائق الناظره فی احکام عتره الطاهره. قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه، ج 24.
بستانی، بطرس بن بولس (1993م). محیط المحیط، قاموس مطول اللغه العربیه. بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
پاک‌‌نژاد، رضا (1374). ازدواج، مکتب انسان‌سازی. قم: نشر اخلاق، چاپ سوم، ج 1.
تهاوی، محمدعلی بن علی (1862م). کشاف اصطلاحات الفنون. کلکته: شیانک موسیقی آف بنگال، ج2.
جر، خلیل (1363). فرهنگ لاروس (عربی به فارسی). ترجمه سید حمید طبیبیان. تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر، ج1-2.
جوادی آملی، عبدالله (1388). تسنیم. قم: نشر اسراء.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعه. قم: موسسه آل البیت، ج21.
حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (علامه حلی) (1409ق). شرایع الاسلام. تهران: استقلال، ج2.
حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (علامه حلی) (1411ق). تبصره المتعلمین فی احکام الدین. تهران: موسسه چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (علامه حلی) (1420ق). تذکره الفقها. قم: موسسه آل البیت.
حلی، حسن بن یوسف بن مطهر(علامه حلی) (1385). تبصره المتعلمین فی احکام الدین. ترجمه محمد شعرانی. تهران: اسلامیه، چاپ ششم،
خوانساری، احمد (1355). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. تهران: مکتبة الصدوق، چاپ دوم.
راغب اصفهانی، حسین (1362). المفردات فی غریب القرآن. تهران: نشر الکتاب.
رشید رضا، محمد (1389). حقوق النساء فی الاسلام. بیروت: دارالاضواء.
روشن، محمد؛ محمدی رمقانی، حسن (1390). بررسی ماهیت حقوقی نحله. مطالعات حقوقی علوم اجتماعی و انسانی، دوره 3، شماره 1.
زمخشری، جارالله ابوالقاسم محمود بن عمر (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل. مصر: دارالکتاب العربی، چاپ سوم، ج1.
سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی (1398). مدیریت خانواده و سبک زندگی (ویژه پسران) پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، چاپ دوم.
سالارزایی، امیرحمزه (1387). آیا متعه مهر است. نشریه دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، شماره23.
سبحانی، جعفر (1368). نظام النکاح فی الشریعه الاسلامیه الغراء. قم: موسسه الامام الصادق(ع)، ج2.
شیخ‌الاسلامی، سید اسعد (1370). احوال شخصیه. تهران: انتشارات مرکز نشر دانشگاهی، ج1.
طالبی احمدآبادی، محمد (1381). ماهیت و فلسفه مهر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته الهیات. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1381). المبسوط فی فقه الامامیه. تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، ج4.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1387). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی. بی‌جا: المکتبه المرتضویه، چاپ چهارم.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1981م). تفسیر تبیان. بیروت: دارالعلم الملایین، چاپ سوم.
عاملی، زین‌الدین بن علی (1416ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام. قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه، ج 8.
عاملی، زین‌الدین بن علی (شهید ثانی) (1381). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ج 8.
عبداللهی، جواد (14/2/1390). جزوه حقوق مدنی. وبلاگ حقوق خوانان، قابل دسترس در:
www.lawbush.blogfa.com
فهیمی، عزیزالله؛ بصارتی، داود (1392). ماهیت مهریه در فقه امامیه و حقوق. مطالعات فقه امامیه، شماره 5، ص69-72.
قریشی، علی اکبر(1361). قاموس قرآن. قم: دار الکتاب الاسلامیه، ج7.
کرکی، علی بن حسین (1411ق). جامع المقاصد فی شرح القوائد. قم: موسسه آل البیت لاحیاء التراث، ج13.
محقق داماد، سید مصطفی؛ خانلری بهنمیری، حسین (1386). بررسی فقهی حقوقی ایجاد حق زن بر مهر. دیدگاه‌‌های حقوقی، شماره 42-43.
محل شافعی، حسین بن محمد (1995م). الامصاح عن عقد النکاح علی المذاهب الاربعه. حلب: دار العلم.
مطهری، مرتضی (1357). نظام حقوق زن در اسلام. قم: انتشارات صدرا، چاپ هشتم.
معلوف، لویس (2010م). المنجد فی اللغه و الاعلام. بیروت: المطبعه الکاثولیکیه، ج1.
مغنیه، محمدجواد (1420ق). التفسیر الکاشف. بیروت: دارالعلم الملایین، چاپ سوم، ج5.
نجفی، محمدحسن (1359). تحریر المجله. نجف: المکتبه المرتضویه.
نجفی، محمدحسن (1981م). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ج31.
وحدتی شبیری، سید حسن (1387). وضعیت حقوقی مهر‌‌های سنگین در نکاح دائم. مطالعات اسلامی، شماره 81، ص189-204.
یوسف‌زاده، حسن (1384). پایش جامع شناختی مهریه. مطالعه راهبردی زنان، شماره 27.