رویکرد عقلانی- فلسفی به توحید در سخنان امام سجاد(ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه آموزشی الهیات، پردیس شهید هاشمی‌نژاد، دانشگاه فرهنگیان، مشهد، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی مبانی نظری توحید ذاتی و صفاتی با روش فلسفه صدرایی در فرمایشات امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه و سایر آثار ایشان است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که دعاهای صحیفه سجادیه می‌تواند آینه حق‌نمایی باشد تا دوست‌داران معرفت ناب، باورها و اندیشه‌های خود را با آن محک زده و عیار درستی آن را معلوم کنند. اگرچه اطلاق نام فیلسوف بر معصومین(ع) نشاید، ولی به دلیل بهره‌مندی از عقل پاک وحیانی، عقلانیت دینی را برتر از عقل فیلسوفانه و به بهترین وجه بیان نموده‌اند. عقل فلسفی محض، عقل بشری بوده، در حالی که عقل انسان کامل، عقل وحیانی و الهی است؛ به همین دلیل از قداست و نزاهت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد که جایگزینی در میان عقول بشری ندارد. امام سجاد(ع) با عقل فطری، با زبانی رسا و دور از پیچیدگی معارف را به مخاطبش ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


ابن سهل، زجاج ابراهیم بن سرى (1420ق‏). إعراب القرآن. تحقیق ابراهیم ابیاری. قاهره: دارالکتاب المصرى، چاپ چهارم، ج3، 5.
امام سجاد(ع) (1418ق). الصحیفة السجادیة. قم‏: الهادى‏.
آقابزرگ طهرانی، محمدحسن (1403ق). الذریعه إلی تصانیف الشیعه. بیروت: دارالأضواء، چاپ سوم.
بلاغى نجفى، محمدجواد (1420ق). آلاء الرحمن فى تفسیر القرآن. قم: بنیاد بعثت.
دیلمى‏، شیخ حسن (1412ق‏). إرشاد القلوب إلى الصواب. قم‏: شریف رضى‏، ج2.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1385). المفردات فی غریب القرآن. ارومیه: نشر ظرافت.
زنوزی، ملا عبدالله (1361). لمعات الهیه. با مقدمه و تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
س‍ب‍زواری، ه‍ادی ‌(1361). ‌اس‍رار ال‍ح‍ک‍م‌. ب‍ا م‍ق‍دم‍ه‌ ت‍وش‍ی‍ه‍ی‍ک‍و ای‍زوت‍س‍و؛ به کوشش‌ ح‌. م‌. ف‍رزاد. ت‍ه‍ران‌: مولی.
س‍ع‍دی‌، م‍ص‍ل‍ح‌‌ ب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍ل‍ه (1388). دیوان سعدی. براساس نسخه محمد‌علی فروغی. مشهد: پر سیمرغ.
سلمانپور، محمدجواد (1384). تحلیل زبان دعا. اندیشه دینی، 5(15)، ص 21-40.
شیخ صدوق ‏(1398ق).التوحید. قم: جامعه مدرسین.
صدر، محمدباقر (1419ق). مقدمه صحیفه سجادیه. بیروت: دارالمشعر.
صدرالمتألهین ‏(1354). المبدأ و المعاد. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
صدرالمتألهین (1360ب). الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة. تصحیح و تعلیق از سید جلال‌الدین آشتیانى. مشهد: المرکز الجامعى للنشر.
صدرالمتألهین (1363ب). مفاتیح الغیب. مقدمه و تصحیح محمد خواجوى. تهران: موسسه تحقیقات فرهنگى.
صدرالمتألهین (1360‏الف). اسرار الآیات. مقدمه و تصحیح از محمد خواجوى‏. تهران‏: انجمن حکمت و فلسفه‏.
صدرالمتألهین (1363الف).المشاعر. به اهتمام هانرى کربن‏. تهران: کتابخانه طهورى.‏
فرضعلی، فاطمه؛ سرسرایی، شراره سادات (1392). تحقیق‌پذیری زبان مناجات. ذهن، شماره 54.
مجلسى، محمدباقر (بی‌تا). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. تهران‏: نشر اسلامیه‏، ج74، 54.