نشریه پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی در زمینه مباحث اخلاقی و قانونی پژوهش از اصول و ضوابط کمیته اخلاق بین المللی نشر (COPE) پیروی می کند .
وظایف اخلاقی و قانونی نویسندگان
۱. مسئولیت نهایی محتوای مقاله بر عهده نویسنده (یا نویسندگان) مقاله است .
2. نویسنده نباید مقاله یا بخشی از آن را همزمان به نشریه دیگری یا برای ارائه در کنفرانس یا موارد مشابه ارسال کرده باشد. در صورت مشخص شدن این موضوع، مقاله از روند مجله خارج شده و مطابق مقررات با نویسندگان برخورد خواهد شد.
3. نویسنده باید در پژوهش خود از هر نوع رفتار غیراخلاقی پژوهشی از قبیل: جعل و داده ها، سرقت علمی، بهره گیری از دیگران برای انجام پژوهش و ذکر نام خود به عنوان نویسنده، ارسال مجدد مقاله یا بخشی از مقاله خود که در نشریات داخلی یا خارجی به چاپ رسیده است، پرهیز کند.
4. مقاله باید از هر نوع سرقت علمی (از آثار خود یا دیگران، اعم از نقل عبارت یا نقل به مضمون یا سرقت ایده دیگران بدون استناد) عاری باشد و نویسندگان موظفند قبل از ارسال مقاله به مجله، از درستی و صحت کار خود مطمئن باشند (به بخش راهنمای نویسندگان مراجعه کنید).
5. نویسندگان موظف‌اند هرگونه تضاد منافعی را که احتمالا بر نتیجه پژوهش و یا تفسیر یافته‌های آنها تأثیرگذار بوده و یا باعث تعارض احتمالی با منافع سایر مؤسسات یا افراد باشد را به صورت شفاف مطرح کنند.
6. در صورت وجود، منابع مالی حامی پژوهش کاملا باید روشن و شفاف باشد (برای دریافت فرم عدم تعارض منافع، به بخش راهنمای نویسندگان رجوع کنید).
۷. اگر نویسنده‌ای در هر مرحله (قبل از انتشار یا بعد از انتشار مقاله) متوجه اشتباه یا بی‌دقتی مهمی در اثر خود شود، موظف است مراتب را به‌سرعت به مجله اطلاع دهد.
۸. نویسنده مسئول باید همزمان با ثبت مقاله، اسامی و اطلاعات همه نویسندگان همکار را نیز در سامانه ثبت کند.
*** تغییر اسامی نویسندگان همکار و نویسنده مسئول تا قبل از مشخص شدن نتیجه داوری و آن هم با تاییدیه و امضای همه نویسندگان امکان پذیر است، بعد از پذیرش مقاله به هیچ وجه امکان تغییر اسامی نویسندگان، ترتیب نویسندگان و نویسنده مسئول امکان پذیر نمی باشد.
۹. لازم است فرم تعهد نامه توسط همه نویسندگان مقاله امضاء و همراه با مقاله ارسال گردد. مسئولیت درستی محتوای مقاله با همه نویسندگان است (برای دریافت فرم، به بخش راهنمای نویسندگان مراجعه کنید).
۱۰. مقاله باید از هر نوع تبعیض نژادی، قومی، جنسیتی و سیاسی عاری باشد.
۱۱. برای رعایت محرمانه بودن فرایند ارزیابی، نویسندگان باید در مقاله از ارائه هرگونه اطلاعاتی که منجربه شناخته شدن آنها شود، پرهیز کنند.
12. استفاده از جداول، تصاویر، نمودارها و پرسشنامه تدوین‌شده توسط دیگران، در مقاله یا گزارش پژوهشی، مستلزم ارجاع به متن اصلی است.
13.استناد به منابع معتبر: منابع استفاده شده در تدوین مقاله، باید موثق و معتبر باشند و نباید از منابع مشکوک یا فاقد اعتبار علمی استفاده یا به آنها استناد کرد.
14.چنانچه نویسنده(گان) مقاله در هر مرحله از بررسی مقاله و قبل از انتشار، تصمیم به بازپس‌گیری مقاله از مجله بگیرند، باید این درخواست با امضاء و تایید همه نویسندگان از طریق سامانه به مجله ارسال گردد. نویسندگان موظف به پرداخت و جبران همه هزینه های صرف شده در مورد مقاله هستند.
15. بعد از انتشار مقاله، نویسندگان صرفا در صورت وجود خطا و اشتباهات غیرقابل اصلاح در مقاله، می توانند تقاضای حذف مقاله را از مجله داشته باشند. این درخواست باید با امضاء و تایید همه نویسندگان و ذکر همه دلایل درخواست حذف مقاله به مجله ارسال گردد. هیات تحریریه بعد از بررسی دلایل، تصمیم گیری خواهد کرد. همچنین بعد از حذف مقاله، در اولین شماره جاری مجله دلایل این اتفاق توسط سردبیر به جامعه علمی اعلام خواهد شد.
وظایف اخلاقی و قانونی داوران
۱. داوران باید با بررسی محتوایی و کیفی مقاله، به سردبیر و اعضای هیأت تحریریه در پذیرش یا رد مقاله کمک نموده و با ارسال اصلاحیه به نویسندگان، در ارتقای سطح کیفی مقاله و مجله سهیم باشند.
۲. داور می بایست بلافاصله پس از بررسی خلاصه مقاله، سردبیر نشریه را از تصمیم خود در مورد پذیرش یا عدم پذیرش داوری (به دلیل نبودن موضوع مقاله در حوزه کار داور، کمبود وقت یا ...) مطلع نماید. و در صورت پذیرش داوری، مقاله را در زمان مقرر داوری کند.
۳. اگر مقاله خارج از حوزه تخصص داور است، باید از ارزیابی آن امتناع ورزد.
۴. داوران باید به محرمانه بودن فرایند ارزیابی احترام بگذارند و نباید اطلاعات مربوط به مقاله را قبل، حین و بعد از داوری در اختیار دیگران قرار دهند.
۵. داوران باید مقالات را به طور عینی، بی طرف و عادلانه ارزیابی کنند و از جهت‌گیری‌های شخصی در توصیه‌ها و قضاوت‌های خود اجتناب کنند.
6. داوری مقالات می بایست براساس مستندات علمی و استدلال کافی باشد و نتیجه داوری با وضوح و روشنی بیان شود، و از دخالت دادن مسائل قومی، ملیتی، نژادی، سیاسی، مذهبی و جنسیتی در داوری پرهیز شود.
7. داوران موظف‌اند منابعی را که نویسنده به آنها ارجاع داده، شناسایی و بررسی نمایند.
8. داوران موظف‌اند در صورت مشاهده هرگونه شباهت یا همپوشانی بین اثر ارسالی و مقاله‌ای دیگر، مراتب را به سردبیر اطلاع دهند.
9. داوران نباید از اطلاعات یا ایده‌هایی که در فرایند ارزیابی به دست آورده‌اند، برای منافع شخصی استفاده نمایند.
10.لازم است از ارزیابی مقالاتی که از نظر آنها مشمول تضاد منافع اعم از منافع مشترک مالی، سازمانی، شخصی و یا هرگونه ارتباط یا پیوندهای دیگر با شرکت‌ها، نهادها یا افراد مرتبط با مقالات است، امتناع کنند.
11. داوران در صورت آگاهی از هویت نویسنده، بدون اجازه سردبیر نباید مستقیما وارد بحث و ارتباط با وی شوند.
12. در صورتی که داوران مقاله متوجه شدند مقاله برای نشریه دیگری ارسال شده است، یا اینکه مقاله برگرفته از آثار چاپ شده یا چاپ نشده دیگران است، باید سردبیر را در جریان قرار دهند.
13. داوران باید از بکارگیری عبارات توهین آمیز، خشن و غیرعلمی در داوری پرهیز کنند.
۱4. داوران نباید داوری مقاله را بدون اطلاع سردبیر، به شخص دیگری واگذار کنند.
وظایف اخلاقی و قانونی سردبیران
۱. سردبیر مجله مسؤول اتخاذ تصمیم نهایی در پذیرش یا رد مقالات ارسالی است و این امر با کمک هیأت تحریریه و با رعایت مسائل مربوط به حق کپی‌برداری، سرقت علمی، و ... همچنین صلاحدید داوران انجام می‌گیرد.
۲. سردبیر باید پیوسته در جهت ارتقاء سطح کیفی نشریه تلاش کنند .
۳. سردبیر باید با برخورداری از آزادی و اختیار و با حفظ استقلال علمی، به انجام وظایف سردبیری از جمله پذیرش یا رد مقالات بپردازد و در این رابطه تحت تاثیر عوامل غیرعلمی و غیرتخصصی قرار نگیرد.
۴. قضاوت سردبیر در مورد مقالات، باید صرفاً براساس شایستگی علمی باشد. بنابراین، سوگیری شخصی یا در نظر گرفتن ملیت، جنسیت، مذهب و مسائل قومی، نژادی و سیاسی نباید ملاک رد و قبول مقالات به حساب آید.
۵. سردبیر و هیأت تحریریه نباید اطلاعات مربوط به مقاله را جز برای داوران، نویسندگان و ویراستاران افشاء کنند.
۶. آن بخش از مطالب مقالات ارسالی که منتشر نشده‌اند، نباید در پژوهش شخصی سردبیر و یا هیأت تحریریه استفاده شوند.
7. اطلاعات و یا ایده‌های محرمانه که از طریق ارزیابی مقالات کسب شده‌اند، لازم است به طور محرمانه حفظ شوند و برای منافع شخصی استفاده نشوند.
8. سردبیر همیشه باید استراتژی‌هایی را به منظور بالا بردن کیفیت مقالات، پیشنهاد داده و اجرا کند.
9. سردبیر باید تلاش کند پاسخگوی نیازها و سوالات و درخواست های مخاطبان و نویسندگان باشد.
10. سردبیر باید در جهت آموزش اخلاق پژوهش به نویسندگان و مخاطبان کوشا باشد.
۱1. در انجام وظایف سردبیری معیارهای اخلاقی و عقلانی، تحت الشعاع نیازهای مالی قرار نگیرند.
۱2. سردبیر باید به اصلاحات پیشنهادی داوران و در مقابل، به پاسخ های مستدل و منطقی نویسندگان احترام بگذارد.
۱3. سردبیر موظف است متناسب با عنوان هر مقاله و با توجه به زمینه تخصصی، داوران شایسته ای برای مقالات انتخاب کند.
۱4 سردبیر باید مراقب باشد مقاله مشمول کپی رایت و سرقت علمی نباشد.
سرقت علمی
** مطابق کمیته اخلاق بین المللی نشر (Cope) مراد از سرقت علمی این است که نویسنده مطالب یک اثر چاپ شده یا نشده (مقاله، کتاب، پایان نامه و ...) را (عینا یا با تغییر در عبارات، ولی با حفظ سبک نگارشی نویسنده اول، یا با عبارت و سبکی متفاوت)، یا ایده دیگران را بدون استناد به منبع اصلی، در مقاله خود ذکر کرده باشد.
***در سرقت علمی تفاوتی نمی کند نویسنده مطالب چاپ شده قبلی خود را بدون استناد به اثر اولیه مجددا به چاپ برساند یا مطالب چاپ شده یا چاپ نشده دیگران را. در هر صورت استفاده از آثار دیگران بدون آنکه به آنها ارجاع داده شود و تلقی آن به عنوان اثر خود، سرقت علمی محسوب می شود.
***نشریه پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی تلاش دارد تا از هر نوع سرقت علمی در مقالات پیشگیری کند. از این رو همه مقالات، قبل از مرحله داوری، از طریق نرم افزار سمیم نور مشابهت یابی می شوند. در صورتی که مشخص شود در مقاله سرقت علمی صورت گرفته است، مقاله رد می شود. چنانچه درصد مشابهت بیش از 10 درصد باشد، مقاله از روند مجله خارج خواهد شد.
***اگر بعد از انتشار مقاله مشخص شد نویسنده ای مرتکب سرقت علمی شده است، مقاله از روی سایت مجله برداشته شده و هیات تحریریه در جریان قرار می گیرند.
بیانیه دسترسی آزاد
ناشر مجله، بیانیه دسترسی آزاد بوداپست را به طور کامل می‌پذیرد و از آن پیروی می‌کند. این مجله، یک نشریه ادواری کاملاً دسترسی آزاد است. به این معنا که مقالات پس از پذیرش (به صورت زودآیند) و پس از چاپ (به صورت دسترسی آزاد و رایگان) بلافاصله از طریق اینترنت در دسترس همه کاربران قرار می‌گیرد. استفاده، توزیع و به‌اشتراک‌گذاری مقاله در هر رسانه، شبکه و وبگاهی مجاز است، مشروط بر اینکه به نویسنده و مجله به درستی استناد و ارجاع داده شود. مزایای دسترسی آزاد برای نویسندگان عبارتند از:
- حفظ حق‌مؤلف توسط نویسندگان مقاله؛
- دسترسی رایگان و آزاد برای کلیه خوانندگان و کاربران در سراسر جهان؛
- افزایش دسترس‌پذیری، رؤیت‌پذیری، مشاهده‌پذیری و خوانایی مقالات؛
- افزایش استناد به مقالات؛
- فقدان محدودیت مکانی برای دسترسی؛ و
حق‌مؤلف و مجوز چاپ
ناشر براساس قوانین کرییتیو کامانز (CC-BY-NC)، نویسندگان را به عنوان مالک و دارنده حق‌مؤلف مقاله خود بدون محدودیت به رسمیت می‌شناسد. بنابراین، نویسنده علی‌رغم اینکه کنترل کاملی بر اثر علمی خود دارد (به عنوان مثال، حق بازاستفاده، توزیع، انتشار مجدد، اشتراک‌گذاری و غیره را حفظ می‌کند)؛ اما به محض ارسال مقاله به نشریه، در واقع مجوز چاپ آن را پس از طی مراحل داوری به ناشر داده است.
رضایت آگاهانه مشارکت‌کنندگان در پژوهش
در نشریه، کلیه مشارکت‌کنندگان در مطالعه و پژوهش موضوعات انسانی حق حفظ حریم خصوصی را دارند و پژوهشگران نباید بدون رضایت آگاهانه آن را نقض کنند. اطلاعات هویتی و شناسایی مشارکت‌کنندگان، مانند نام و نام خانوادگی، و غیره، نباید به صورت نوشتاری، عکس یا شجره‌نامه منتشر شود؛ مگر اینکه این اطلاعات برای مقاصد علمی ضروری باشد و مشارکت‌کنندگان (یا والدین یا سرپرست) رضایت آگاهانه کتبی برای انتشار را ارائه کرده باشند. رضایت‌نامه مشارکت‌کنندگان باید مطابق مقررات ملی یا قوانین محلی در دفتر مجله، در محل کار پژوهشگران یا در هر دو جا مکتوب، مضبوط و بایگانی شود.
آیین‌نامه پیشگیری از سرقت و تقلب علمی
ثبت مقاله در سامانه مجله «پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی» با ارسال رایانامه به کلیه نویسندگان مقاله اطلاع داده خواهد شد. بدیهی است درج نام نویسندگان در مقاله به منزله نقش اساسی ایشان در تدوین مقاله است. در صورتی که نویسندگان مقاله در تدوین مقاله نقشی نداشته‌اند و از نام آنها سوءاستفاده شده است، لطفاً مراتب را بلافاصله از طریق رایانامه دریافتی اطلاع دهند. همه نویسندگان مقاله در مورد اصالت اثر مسئول هستند. حق ارزیابی موارد سرقت علمی و سلب اعتبار برای نشریه محفوظ است. سرقت علمی شکل‌های گوناگونی دارد از جمله:
الف. ثبت مقاله دیگران به نام خود؛
ب. درج نام نویسندگان و پژوهشگرانی که در مقاله نقشی نداشته‌اند؛
ج. کپی‌برداری یا تکرار بخش‌های قابل‌توجهی از مقاله دیگر (حتی اگر مقاله کپی شده مربوط به یکی از نویسندگان مقاله جدید باشد)؛
د. طرح نتایج حاصل از پژوهش‌های دیگران به نام خود؛
هـ. چاپ مکرر مقاله توسط نویسنده واحد در چند نشریه؛
و. بیان نتایج نادرست و خلاف یافته‌های علمی یا تحریف نتایج حاصل از پژوهش؛ و
ز. استفاده از داده‌های نامعتبر یا دستکاری در داده‌های پژوهش.
موارد سرقت علمی و ادبی توسط مسئولان و دست‌اندرکاران نشریه بررسی و برای حراست از اعتبار و زحمات دیگر پژوهشگران، بدون هیچ تساهل و چشم‌پوشی با توجه به میزان سرقت علمی به شرح ذیل برخورد قانونی می‌شود:
1. مقاله رد خواهد شد و در صورت چاپ از روی وبگاه نشریه برداشته خواهد شد.
2. اسامی همه نویسندگان مقاله در سیاه‌نامه نشریه قرار خواهد گرفت.
3. از مراجع قضایی ذی‌صلاح پیگیری حقوقی خواهد شد.
4. طی یک نامه رسمی پرونده سرقت علمی به گروه‌های آموزشی مرتبط در دانشگاه‌ها، سازمان‌های مربوطه و نشریه‌های هم‌موضوع و مرتبط به اشتراک گذاشته خواهد شد.
5. مراتب طی یک نامه رسمی به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دانشگاه‌ها، مؤسسه‌ها، نشریه‌ها و هر محلی که نویسندگان از امتیاز چاپ آن مقاله استفاده کرده‌اند، اطلاع داده خواهد شد.